Ηθη και εθιμα του τοπου μας

[ΤΟ ΕΘΙΜΟ ΤΟΥ ΡΟΔΙΟΥ Η΄ ΓΙΑΤΙ ΣΠΑΜΕ ΤΟ ΡΟΔΙ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΜΕΡΑ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ]

τι θα λεγατε να μιλησουμε για τα εθιμα της πατριδας μας?
να συγκεντρωσουμε οσο πιο πολλα εθιμα ξερουμε?
εχουν πολυ ενδιαφερον τα εθιμα μας απο τοπο σε τοπο .
τι λετε?
και ξεκιναω με χριστουγεννιατικα εθιμα εν οψη και των χρισοτυγεννων.

ΤΟ ΕΘΙΜΟ ΤΟΥ ΡΟΔΙΟΥ Η΄ ΓΙΑΤΙ ΣΠΑΜΕ ΤΟ ΡΟΔΙ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΜΕΡΑ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ[/b][/color]
Έθιμο πελοποννησιακό.
Το πρωί της Πρωτοχρονιάς , η οικογένεια πηγαίνει στην εκκλησία , ντυμένοι όλοι με τα καλά τους ρούχα για να παρακολουθήσουν τη λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου και να υποδεχτούν το νέο χρόνο , καλό κι ευλογημένο.
Ο νοικοκύρης κρατάει στην τσέπη του ένα ρόδι, για να το λειτουργήσει.
Γυρνώντας σπίτι, πρέπει να χτυπήσει το κουδούνι της εξώπορτας και να του ανοίξουν, δεν κάνει να ανοίξει ο ίδιος με το κλειδί του. Έτσι θα είναι ο πρώτος που θα μπει στο σπίτι για να κάνει το καλό ποδαρικό, με το ρόδι στο χέρι.
Μπαίνοντας μέσα , με το δεξί ποδάρι, σπάζει το ρόδι πίσω από την εξώπορτα, το ρίχνει δηλαδή κάτω με δύναμη για να σπάσει και να πεταχτούν οι ρώγες του παντού και ταυτόχρονα λέει: "με υγεία , ευτυχία και χαρά το νέο έτος κι όσες ρώγες έχει το ρόδι , τόσες λίρες να έχει η τσέπη μας όλη τη χρονιά".
Τα παιδιά μαζεμένα γύρω-γύρω κοιτάζουν οι ρώγες να είναι τραγανές και κατακόκκινες. Όσο γερές κι όμορφες είναι οι ρώγες , τόσο χαρούμενες κι ευλογημένες θα είναι οι μέρες που φέρνει μαζί του ο νέος χρόνος.


ΤΟ ΠΟΔΑΡΙΚΟ
Πολλοί άνθρωποι είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί ακόμα και σήμερα ποιος θα κάνει ποδαρικό στο σπίτι τους.
'Ετσι από την παραμονή λένε σε κάποιο δικό τους άνθρωπο, που τον θεωρούν καλότυχο και γουρλή, να έρθει την Πρωτοχρονιά να τους κάνει ποδαρικό.
Μόλις μπει στο σπίτι τον βάζουν να πατήσει ένα σίδερο για να είναι όλοι σιδερένιοι και γεροί μέσα στο σπίτι στη διάρκεια του καινούργιου χρόνου.
Η νοικοκυρά φιλεύει τον άνθρωπο που κάνει ποδαρικό για το καλό του χρόνου. Συνήθως του δίνει μήλα ή καρύδια και μια κουταλιά γλυκό κυδώνι ή ότι άλλο γλυκό έχει φτιάξει για τις γιορτές.Αν ανήμερα την Πρωτοχρονιά έχει λιακάδα, πιστεύουν πως ο καιρός θα είναι ο ίδιος σαράντα μέρες.
Λένε: "Τ' άλιασε η αρκούδα τα αρκουδάκια της, δε θα 'χουμε χειμώνα βαρύ".
Αν όμως ο καιρός είναι άσχημος την Πρωτοχρονιά θα συμβεί το αντίθετο, δηλαδή σαράντα μέρες θα έχουμε βαρυχειμωνιά.

Η ΒΑΣΙΛΟΠΙΤΑ-ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΘΙΜΟ
Το κόψιμο της βασιλόπιτας είναι από τα ελάχιστα αρχέγονα έθιμα που επιβιώνουν. Στην αρχαιότητα υπήρχε το έθιμο του εορταστικού άρτου, τον οποίο σε μεγάλες αγροτικές γιορτές οι αρχαίοι 'Ελληνες πρόσφεραν στους θεούς.
Τέτοιες γιορτές ήταν τα Θαλύσια και τα Θεσμοφόρια.
Στα Κρόνια (εορτή του θεού Κ(Χ)ρόνου, που λατρεύονταν στην Ελλάδα και στα Σατουρνάλια (saturnalia) της Ρώμης, έφτιαχναν γλυκά και πίττες, μέσα στα οποία έβαζαν νομίσματα και σε όποιον τύχαινε το κομμάτι, ήταν ο τυχερός της παρέας...
Η ορθόδοξη παράδοση συνέδεσε το έθιμο με τη Βασιλόπιτα.

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΟΠΙΤΑΣ ΤΗΣ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΣ Ή ΓΙΑΤΙ ΦΤΙΑΧΝΟΥΜΕ ΒΑΣΙΛΟΠΙΤΕΣ ΤΗΝ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ
παρακάτω θα σας πούμε την ιστορία της βασιλόπιττας.
Μια ιστορία που συνέβηκε πριν από εκατοντάδες χρόνια , πριν από 1500 χρόνια περίπου , στην πόλη Καισάρεια της Καππαδοκίας , στη Μικρά Ασία.
Ο Μέγας Βασίλειος ήταν δεσπότης της Καισάρειας και ζούσε αρμονικά με τους συνανθρώπους του , με αγάπη , κατανόηση και αλληλοβοήθεια.
Κάποια μέρα όμως , ένας αχόρταγος στρατηγός - τύραννος της περιοχής , ζήτησε να του δοθούν όλοι οι θησαυροί της πόλης της Καισάρειας , αλλιώς θα πολιορκούσε την πόλη για να την κατακτήσει και να την λεηλατήσει.
Ο Μέγας Βασίλειος ολόκληρη τη νύχτα προσευχόταν να σώσει ο Θεός την πόλη. Ξημέρωσε η νέα μέρα και ο στρατηγός αποφασισμένος με το στρατό του περικύκλωσε αμέσως την Καισάρεια.
Μπήκε με την ακολουθία του και ζήτησε να δει το Δεσπότη , ο οποίος βρισκόταν στο ναό και προσευχόταν.
Με θράσος και θυμό ο αδίστακτος στρατηγός απαίτησε το χρυσάφι της πόλης καθώς και ότι άλλο πολύτιμο υπήρχε στην πόλη.
Ο Μέγας Βασίλειος απάντησε ότι οι άθρωποι της πόλης του δεν είχαν τίποτε άλλο πέρα από πείνα και φτώχια , δεν είχαν να δώσουν τίποτε αξιόλογο στον άρπαγα στρατηγό. Ο στρατηγός με το που άκουσε αυτά τα λόγια θύμωσε ακόμα περισσότερο και άρχισε να απειλεί τον Μέγα Βασίλειο ότι θα τον εξορίσει πολύ μακρυά από την πατρίδα του ή κι ακόμη μπορεί να τον σκοτώσει.
Οι χριστιανοί της Καισάρειας αγαπούσαν πολύ το Δεσπότη τους και θέλησαν να τον βοηθήσουν. Μάζεψαν λοιπόν από τα σπίτια τους ότι χρυσαφικά είχαν και του τα πρόσφεραν , ώστε δίνοντάς τα στο σκληρό στρατηγό να σωθούν. Στο μεταξύ ο ανυπόμονος στρατηγός κόντευε να σκάσει από το κακό του. Διέταξε αμέσως το στρατό του να επιτεθεί στο φτωχό λαό της πόλης.
Ο Δεσπότης , ο Μέγας Βασίλειος, που ήθελε να προστατέψει την πόλη του προσευχήθηκε και μετά παρουσίασε στο στρατηγό ότι χρυσαφικά είχε μαζέψει μέσα σε ένα σεντούκι.
Τη στιγμή όμως που ο στρατηγός πήγε να ανοίξει το σεντούκι και να αρπάξει τους θησαυρούς , με το που ακούμπησε τα χέρια του πάνω στα χρυσαφικά , έγινε το θαύμα! Όλοι οι συγκεντρωμένοι είδαν μια λάμψη και αμέσως μετά έναν λαμπρό καβαλάρη να ορμάει με το στρατό του επάνω στον σκληρό στρατηγό και τους δικούς του. Σε ελάχιστο χρόνο ο κακός στρατηγός και οι δικοί του αφανίστηκαν.Ο λαμπρός καβαλάρης ήταν ο Άγιος Μερκούριος και στρατιώτες του οι άγγελοι.
Έτσι σώθηκε η πόλη της Καισάρειας. Τότε όμως , ο δεσπότης της , ο Μέγας Βασίλειος , βρέθηκε σε δύσκολη θέση!
Θα έπρεπε να μοιράσει τα χρυσαφικά στους κατοίκους της πόλης και η μοιρασιά να είναι δίκαιη , δηλαδή να πάρει ο καθένας ό,τι ήταν δικό του. Αυτό ήταν πολύ δύσκολο.Προσευχήθηκε λοιπόν ο Μέγας Βασίλειος και ο Θεός τον φώτισε τι να κάνει. Κάλεσε τους διακόνους και τους βοηθούς του και τους είπε να ζυμώσουν ψωμάκια , όπου μέσα στο καθένα ψωμάκι θα έβαζαν και λίγα χρυσαφικά. Όταν αυτά ετοιμάστηκαν , τα μοίρασε σαν ευλογία στους κατοίκους της πόλης της Καισάρειας. Στην αρχή όλοι παραξενεύτηκαν, μα η έκπληξή τους ήταν ακόμη μεγαλύτερη όταν κάθε οικογένεια έκοβε το ψωμάκι αυτό κι έβρισκε μέσα τα χρυσαφικά της. Ήταν λοιπόν ένα ξεχωριστό ψωμάκι , η βασιλόπιτα .
Έφερνε στους ανθρώπους χαρά κι ευλογία μαζί.

Από τότε φτιάχνουμε κι εμείς τη βασιλόπιτα με το φλουρί μέσα, την πρώτη μέρα του χρόνου, τη μέρα του Αγίου Βασιλείου. Η βασιλόπιτα, αγιοβασιλιάτικο έθιμο πολλών αιώνων, μεταφέρεται από γενιά σε γενιά, για να μας θυμίζει την αγάπη και την καλοσύνη αυτού του 'Αγιου ανθρώπου.

[ΤΟ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΟ ΔΕΝΤΡΟ]

και συνεχιζωωωωω..................

ΤΟ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΟ ΔΕΝΤΡΟ
 
 
 Πόσο "ελληνικό" είναι το χριστουγεννιάτικο δέντρο ;

Πότε, πώς και γιατί χρησιμοποιήθηκε το χριστουγεννιάτικο δέντρο σαν σύμβολο;

Σύμφωνα με μερικούς ερευνητές, οι χριστουγεννιάτικες γενικά δοξασίες και παραδόσεις, αποτελούν ένα μίγμα από κατάλοιπα της λατρείας του Σατούρνο (μιας θεότητας που ταυτίζεται με τον Κρόνο) κι άλλων δοξασιών που αναμίχθηκαν με τις χριστιανικές, για να ξεχαστεί στο πέρασμα των αιώνων η αρχική τους προέλευση. Τον 4ο αιώνα μ.Χ. η 25η Δεκεμβρίου καθιερώθηκε ως η μέρα της Γέννησης του Χριστού και ταυτόχρονα σαν η πρώτη μέρα του χρόνου.
Ωστόσο υπάρχουν μαρτυρίες ότι τα Χριστούγεννα γιορτάζονταν στη Ρώμη στις 25 Δεκεμβρίου από το 336. Κι η ίδια αυτή μέρα ήταν κι η Πρωτοχρονιά.
Το δέντρο, σαν χριστουγεννιάτικο σύμβολο, χρησιμοποιήθηκε μετά τον 8ο αιώνα.
Εκείνος που καθιέρωσε το έλατο σαν χριστουγεννιάτικο δέντρο ήταν, σύμφωνα με την παράδοση, ο ΄Αγιος Βονιφάτιος, που για να σβήσει την ιερότητα που απέδιδαν οι ειδωλολάτρες στη δρυ, έβαλε στη θέση του το έλατο, σαν σύμβολο χριστιανικό και ειδικότερα σαν σύμβολο των Χριστουγέννων. Φυσικά, στο πέρασμα των αιώνων, το νόημα του χριστουγεννιάτικου δέντρου πήρε αναρίθμητες μορφές.
Κι αρχικά, για να συμβολίσει την ευτυχία που κρύβει για τον άνθρωπο η γέννηση του Χριστού, άρχισε να γεμίζει το δέντρο-σύμβολο με διάφορα χρήσιμα είδη, κυρίως φαγώσιμα κι αργότερα ρούχα κι άλλα είδη καθημερινής χρήσης, συμβολίζοντας έτσι πρακτικά την προσφορά των Θείων Δώρων, για να εξελιχτεί προοδευτικά σ' ένα απαραίτητο διακοσμητικό είδος της μέρας αυτής, που αργότερα πήρε και τη θέση της "Δωροθήκης"- του χώρου δηλαδή που σ'αυτόν τοποθετούσαν οι συγγενείς και φίλοι τα δώρα τους ο ένας για τον άλλο. Για την Αγγλία ο Τσαρλς Ντίκενς, ο συγγραφέας εκείνης της εποχής, φρόντισε να ξαναπάρουν τα Χριστούγεννα την παλιά χαρούμενη γιορταστική μορφή τους, όσο κανένας άλλος. Κι αν σήμερα σ'ολόκληρο τον κόσμο το χριστουγεννιάτικο δέντρο θυμίζει αυτή τη μέρα, αυτό σίγουρα οφείλεται στον Ντίκενς, που σε διάφορα έργα του και πιο πολύ ακόμα στις χριστουγεννιάτικες ιστορίες του, και το πασίγνωστο Κρίστμας Κάρολ, το προβάλλει σαν βασικό χριστουγεννιάτικο σύμβολο. Στην πατρίδα μας, το χριστουγεννιάτικο δέντρο το έφεραν για πρώτη φορά στην Αθήνα οι Βαυαροί.
(το άρθρο αυτό είναι αναδημοσίευση από την ηλεκτρονική βιβλιοθήκη του Ελληνοαερικανικού Εκπαιδευτικού ιδρύματος) Το στόλισμα του χριστουγεννιάτικου δέντρου είναι η ουσία των Χριστουγέννων.
Το έθιμο αυτό έχει ξενική προέλευση και όπως λέγεται το εισήγαγαν οι Βαυαροί.
Για πρώτη φορά στολίστηκε δέντρο στα ανάκτορα του 'Οθωνα το 1833 και μετά στην Αθήνα. Από το Β' παγκόσμιο πόλεμο και μετά το δέντρο με τις πολύχρωμες μπάλες μπήκε σε όλα τα ελληνικά σπίτια.
Πρόδρομος του χριστουγεννιάτικου δέντρου είναι το χριστόξυλο ή δωδεκαμερίτης ή σκαρκάνζαλος ένα χοντρό ξύλο δηλαδή από αχλαδιά ή αγριοκερασιά.
Τα αγκαθωτά δέντρα, κατά τη λαϊκή αντίληψη, απομακρύνουν τα δαιμονικά όντα, όπως τους καλικάντζαρους. Οι πρόγονοί μας τοποθετούσαν το χριστόξυλο στο τζάκι του σπιτιού την παραμονή των Χριστουγέννων.
Η στάχτη των ξύλων προφύλασσε το σπίτι και τα χωράφια από κάθε κακό. Το χριστόξυλο αντικαταστάθηκε από το χριστουγεννιάτικο δέντρο, το οποίο από τη Γερμανία εξαπλώθηκε και ρίζωσε και στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, για να ταξιδέψει στη συνέχεια στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού.
Ωστόσο, κάποιοι υποστηρίζουν ότι η προέλευσή του δεν είναι γερμανική.
Ο καθηγητής Χριστιανικής Αρχαιολογίας Κώστας Καλογύρης υποστηρίζει ότι το έθιμο του δέντρου έχει ανατολίτικη προέλευση.
Την άποψη του στηρίζει σε ένα συριακό κείμενο που υπάρχει σε χειρόγραφο στο Βρετανικό Μουσείο. Το κείμενο αναφέρεται σε έναν ναό που έχτισε το 1512 ο Αναστάσιος ο 'Α στα βόρεια της Συρίας και στον οποίο υπήρχαν δύο μεγάλα ορειχάλκινα δέντρα.
Σύμφωνα με μια άλλη παράδοση, το στόλισμα του δέντρου καθιερώθηκε από τον Μαρτίνο Λούθηρο, ο οποίος, περπατώντας τη νύχτα στα δάση και βλέποντας τα χειμωνιάτικα αστέρια να λάμπουν μέσα στα κλαδιά, συνέλαβε την ιδέα της τοποθέτησης ενός φωτεινού δέντρου στο σπίτι του, που θα απεικόνιζε τον έναστρο ουρανό απ' όπου ο Χριστός ήρθε στον κόσμο. Ομως σε μερικά μέρη όπως στη Λέσβο το χριστουγεννιάτικο δέντρο δεν είναι από έλατο αλλά από κλαδί ελιάς το οποίο το στολίζουν με χρυσωμένα πορτοκάλια, καρύδια και διάφορα παιχνίδια. Πολλές φορές αντί για κλαδί ελιάς στολίζουν ξύλινα καραβάκια.
Στην πόλη της Χίου την παραμονή της Πρωτοχρονιάς υπάρχει ένα έθιμο, τα αγιοβασιλιάτικα καραβάκια. Σύμφωνα με αυτό, όποιες ενορίες επιθυμούν, κατασκευάζουν (βάσει μακέτας) πλοία, -πολεμικά ή εμπορικά- σε σμύκρινση. Αυτά συναγωνίζονται μεταξύ τους ως προς την ποιότητα κατασκευής και ως προς την ομοιότητα με τα πραγματικά πλοία, ενώ οι ομαδες, το πλήρωμα, του κάθε πλοίου τραγουδούν κάλαντα. Για να έρθουμε τώρα στις μέρες μας στο δίκτυο υπάρχουν διευθύνσεις για χριστουγεννιάτικα δέντρα.Εξάλλου το πλέον απαραίτητο αξεσουάρ των Χριστουγέννων είναι το ωραίο ελατάκι, αληθινό ή ψεύτικο, που φροντίζουμε να το στολίζουμε.
Στην Αμερική, τη χώρα του υπερκαταναλωτισμού υπάρχουν φάρμες που μεγαλώνουν έλατα ειδικά γι' αυτή τη γιορτή.

 
 
 

Βρε, βρε, βρε τι μαθαίνω στα γεράματα. Σκέτη δομη είσαι κούκλα αλλά μ αρέσουν αυτά όταν τα ακούω, διαβάζω.  Είναι σαν παραμύθια και με ηρεμούν να τ μαθαίνω. Στο σπίτι μας κάποια χρονιά που σπάσαμε έτσι το ρόδι, γίναν όλα μπάχαλο. Δεν εννοώ - ευτυχώς - τα γεγονότα. Εννοώ τα χαλιά, τα έπιπλα, οι καναπέδες. Μα εντελώς χάλια. Από τότε ακολουθώ αυτό που κάνει μια φίλη και καθώς το πιστεύουμε και μας αρέσει και μας πάει. Να σας πω και τι κάνουμε: βάζουμε σε σακκουλάκι ζάχαρη και το δίνουμε στον αφέντη μας με ένα πορτοκάλι. ΄Οταν χτυπήσει το κουδούνι να του ανοίξουμε, τότε εκείνος σκορπά τη ζάχαρη πριν πατήσει, ρίχνει από μακρυά στο πάτωμα το πορτοκάλι να κυλήσει λέγοντας τα σεπρεπά (αυτά που πρέπει όπως στο ρόδι) με την αλλαγή "οπως κυλάει το πορτοκάλι έτσι να κυλήσουν οι μέρες μας κ.λπ.". Μετά πατά πάνω στη ζάχαρη και περπατάει μέσα με το δεξί. Ζάχαρη και πορτοκάλι μένουν όπου πέσαν μέχρι τις 2 Ιανουαρίου οπότε κάνει ποδαρικό η ηλεκτρική σκούπα. Μύρισαν Χριστούγεννα ή εμένα μου φαίνεται; Χτες πήγα στο "εργαστήρι" στα Λιόσια όπου τα παιδιά με νοητική υστέρηση ήδη είχαν φτιάξει τα Χριστουγεννιάτικα κι αγόρασα διάφορα καλούδια και μπιχλιμπίδια.Εκεί να δείτε τέχνη.

ναι νενα μου θελαμε δε θελαμε μοιρισαν χριστουγεννα. (ειναι η αγαπημενη μου γιορτη βλεπεις)
παρολα αυτα περιμενω και αλλες φιλες απο αλλα μερη της ελλαδας να μας γραψουν τα υπεροχα ελληνικα εθιμα.
η ευη μου εχει ταξει κρητικο γαμο.........
ευακι?

[ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ]

και συνεχιζω γιορταστικα........
να μιλησω λιγο και για επτανησα και για την πατριδα μου την κεφαλλονια 

ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ
 
 
 Στα όμορφα Επτάνησα, ανάμεσα στο Ιόνιο πέλαγος και την Αδριατική θάλασσα, χαίρονται με ξεχωριστό τρόπο τις ημέρες του Δωδεκαημέρου.
Οι άνθρωποι γιορτάζουν πηγαίνοντας στην εκκλησία, τρώγοντας, πίνοντας, τραγουδώντας αλλά και κάνοντας αστεία ο ένας στον άλλο.

 Οι Κολώνιες: (ΚΕΦΑΛΛΟΝΙΤΙΚΟ ΕΘΙΜΟ)
Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς το βράδυ οι κάτοικοι της πόλης γεμάτοι χαρά για τον ερχομό του Νέου Χρόνου κατεβαίνουν στο δρόμο κρατώντας μπουκάλια με κολώνια και ραίνουν ο ένας τον άλλο τραγουδώντας:
Ήρθαμε με ρόδα και με ανθούς να σας ειπούμε Χρόνους Πολλούς.
Και η τελευταία ευχή του χρόνου που ανταλλάσσουν είναι "Καλή Αποκοπή" δηλαδή "με το καλό να αποχωριστούμε τον παλιό το χρόνο".
"Πάλιν ακούσατε άρχοντες πάλι να σας ειπούμε Ότι και αύριο εστί ανάγκη να χαρούμε και να πανηγυρίζομεν περιτομήν Κυρίου, την εορτήν του Μάκαρος Μεγάλου Βασιλείου".

[Από το βιβλίο της Αγγελικής Θ. Μαστρομιχαλάκη, Χριστούγεννα, Πρωτοχρονιά, Φώτα] "Οι παλιοί Αθηναίοι περίμεναν τον Άη Βασίλη από το βράδυ της παραμονής με ολάνοιχτες τις πόρτες των σπιτιών τους και επειδή σύμφωνα με την παράδοση, θα ήταν... κουρασμένος και πεινασμένος από το μακρινό ταξίδι του, έστρωναν ένα μεγάλο τραπέζι και το φόρτωναν με τα πιο εκλεκτά γλυκίσματα και φαγητά για να τον φιλοξενήσουν...γύρω από το τραπέζι αυτό μαζευόταν το βράδυ της παραμονής όλη η οικογένεια και περίμενε για ν' αρχίσει το φαγοπότι.
Τα μεσάνυχτα έσβυναν τις λάμπες τους κι έδιωχναν με γιουχαίσματα τον παλιό χρόνο, πετώντας πίσω του(!) στο δρόμο ένα παλιοπάπουτσο. "
[Μιχ. Κ. Τσώλης, Γιορτές της Ρωμηοσύνης] Το έθιμο του ροδιού της πρωτοχρονιάς διατηρείται και σήμερα.
Την ώρα που αλλάζει ο χρόνος στην εξώπορτα του σπιτιού πετάνε και σπάνε ένα ρόδι και μπαίνουν μέσα στο σπίτι με το δεξί πόδικάνοντας το ποδαρικό, ώστε ο καινούργιος χρόνος να τα φέρει όλα δεξιά, καλότυχα.
Τα παιδιά κρεμούν, την παραμονή της πρωτοχρονιάς, τα παπούτσια και τις κάλτσες τους στα παράθυρα ή στο τζάκι περιμένοντας να περάσει ο Άη Βασίλης να τα γεμίσει δώρα.
[Μιχ. Κ. Τσώλης, Γιορτές της Ρωμηοσύνης] Στις Κυκλάδες θεωρούν καλό οιωνό να φυσάει βοριάς την πρωτοχρονιά.
Επίσης θεωρούν καλό σημάδι αν έρθει στην αυλή τους περιστέρι τη μέρα αυτή.
Αν όμως πετάξει πάνω από το σπιτικό τους κοράκι τους βάζει σε σκέψεις μελαγχολικές ότι τάχα τους περιμένουν συμφορές...
[Μιχ. Κ. Τσώλης, Γιορτές της Ρωμηοσύνης]

Σε μερικά χωριά όταν πλένονται το πρωί της Πρωτοχρονιάς αγγίζουν το πρόσωπό τους μ' ένα κομμάτι σίδερο, για να είναι όλο το χρόνο... "σιδερένιοι".
[Μιχ. Κ. Τσώλης, Γιορτές της Ρωμηοσύνης]

Με την Πρωτοχρονιά είναι συνδεδεμένες και πολλές προλήψεις.
Τη μέρα αυτή αποφεύγουν να πληρώνουν χρέος, να δανείσουν λεφτά, να δουλέψουν ή να δώσουν φωτιά. Όλα αυτά ξεκινούν από την προληπτική σκέψη: ό,τι κάνει και πάθει κανείς αυτή τη μέρα θα εξακολουθεί να συμβαίνει όλο το χρόνο !
[Μιχ. Κ. Τσώλης, Γιορτές της Ρωμηοσύνης]

Το ρόδι
"Χίλιοι μύριοι καλογέροι σ' ένα ράσο τυλιγμένοι" Τι είναι;
Το ρόδι είναι σύμβολο αφθονίας, γονιμότητας και καλής τύχης. Σε πολλά μέρη της Ελλάδας κρεμούσαν στο κάθε σπίτι, από το φθινόπωρο, ένα ρόδι.
Μετά τη Μεγάλη Λειτουργία της Πρωτοχρονιάς το πετούσαν με δύναμη στο κατώφλι για να σπάσει σε χίλια κομμάτια κι έλεγαν:
"Χρόνια Πολλά! Ευτυχισμένος ο καινούριος χρόνος!" Κολλέγιο Αθηνών Δημοτικό.
 
 
 

[ΤΟ ΧΡΙΣΤΟΨΩΜΟ]

και ενα ακομα .........
ειναι οντως κρητικο?

ΤΟ ΧΡΙΣΤΟΨΩΜΟ
 
 
 ΕΘΙΜΟ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ
Το χριστουγεννιάτικο ψωμί το φτιάχνουν οι γυναίκες με ιδιαίτερη φροντίδα και υπομονή.
Το ζύμωμα είναι μια ιεροτελεστία .
Χρησιμοποιούν ακριβά υλικά , ψιλοκοσκινισμένο αλεύρι , ροδόνερο , μέλι , σουσάμι , κανέλα και γαρίφαλα, λέγοντας: "Ο Χριστός γεννιέται , το φως ανεβαίνει, το προζύμι για να γένει."
Πλάθουν το ζυμάρι και παίρνουν τη μισή ζύμη και φτιάχνουν μια κουλούρα. Με την υπόλοιπη φτιάχνουν σταυρό με λουρίδες απ΄ τη ζύμη. Στο κέντρο βάζουν ένα άσπαστο καρύδι. Στην υπόλοιπη επιφάνεια σχεδιάζουν σχήματα με το μαχαίρι ή με το πιρούνι, όπως λουλούδια , φύλλα, καρπούς, πουλάκια.
Για το χριστουγεννιάτικο τραπέζι, το Χριστόψωμο είναι ευλογημένο ψωμί.
Το κόβουν ανήμερα τα Χριστούγεννα, δίνοντας πολλές ευχές. Απαραίτητος επάνω, χαραγμένος ο σταυρός.
Γύρω - γύρω διάφορα, διακοσμητικά σκαλιστά στο ζυμάρι ή πρόσθετα στολίδια. Αυτά τόνιζαν το σκοπό του χριστόψωμου και εξέφραζαν τις διάφορες πεποιθήσεις των πιστών.
Την ημέρα του Χριστού, ο νοικοκύρης έπαιρνε το χριστόψωμο, το σταύρωνε, το έκοβε και το μοίραζε σ' όλη την οικογένειά του και σε όσους παρευρίσκονταν στο χριστουγεννιάτικο τραπέζι. Μερικοί, εδώ βλέπουν ένα συμβολισμό της Θείας κοινωνίας.
'Οπως ο Χριστός έδωσε τον άρτον της ζωής σε όλη την ανθρώπινη οικογένειά του. Γύρω από το χριστόψωμο υπάρχουν και άλλες παραδόσεις. Αναφέρονται στην ενότητα της Εκκλησίας και των λαών, με συμβολικό πρότυπο την ένωση των κόκκων του σίτου σ΄ ένα ψωμί. Οι λαοί κάποτε θα ενωθούν μ' ένα ποιμένα το Χριστό. Από τις προετοιμασίες της παραμονής των Χριστουγέννων πιο χαρακτηριστική είναι εκείνη που αναφέρεται στο ζύμωμα του χριστόψωμου.
Κατά τόπους φτιάχνεται σε διάφορες μορφές και έχει διαφορετικές ονομασίες όπως: "το ψωμό του Χριστού", "Σταυροί", "βλάχες" κ.ά."
Τα χριστόψωμα, αποτελούν το βασικό ψωμί των Χριστουγέννων και το ευλογημένο, αφού αυτό θα στηρίξει τη ζωή του νοικοκύρη και της οικογένειάς του.
Εκτός από το χριστουγεννιάτικο δέντρο, οι νοικοκυρές φροντίζουν και για το ζύμωμα των χριστόψωμων. Το έθιμο αυτό διατηρείται σε ελάχιστα μέρη της Ελλάδας κυρίως στην Κρήτη. Η συνήθεια αυτή είναι πολύ βαθεία ριζωμένη.
Το ζύμωμα του χριστόψωμου θεωρείται έργο θείο και είναι έθιμο καθαρά Χριστιανικό. Οι γυναίκες φτιάχνουν τη ζύμη με ιδιαίτερη ευλάβεια και υπομονή.
Σε πολλά μέρη τα χριστόψωμα, τα έφτιαχναν κεντημένα με ωραία σχήματα που γίνονταν πάνω στο ζυμάρι με διάφορα ποτήρια, μικρά ή μεγάλα ή κούπες από βελανίδια που συμβόλιζαν την αφθονία που ήθελαν να έχουν στην παραγωγή των ζώων και της σοδειάς του σπιτιού τους. Μερικοί συνήθιζαν στη μέση του χριστόψωμου να βάζουν ένα άβαφο αυγό που συμβόλιζε τη γονιμότητα.
 
 
 

[ΤΑ ΚΑΡΥΔΙΑ]

ΤΑ ΚΑΡΥΔΙΑ

ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟ ΕΘΙΜΟ
 
 
 Παραδοσιακό ομαδικό παιγνίδι που παίζουν τα παιδιά στην Ήπειρο.
Την ημέρα των Χριστουγέννων , τα παιδιά , κορίτσια και αγόρια , παίζουν "τα καρύδια". Το παιχνίδι είναι ομαδικό και παίζεται ως εξής: Κάποιο παιδί χαράζει με ένα ξυλάκι στο χώμα μια ευθεία γραμμή.
Πάνω σε αυτή την ευθεία γραμμή κάθε παίκτης βάζει κι από ένα καρύδι στη σειρά.
Μετά , ο κάθε παίκτης με τη σειρά του και από κάθετη απόσταση ενός με δύο μέτρα από τη γραμμή - σειρά των καρυδιών ,σκυφτός , με το μεγαλύτερο και το πιο στρογγυλό καρύδι του , σημαδεύει κάποιο από τη σειρά των καρυδιών. Όποιο καρύδι πετύχει και το βγάλει έξω από τη γραμμή το κερδίζει και δοκιμάζει ξανά σημαδεύοντας κάποιο άλλο καρύδι. Αν αστοχήσει , συνεχίζει ο επόμενος παίκτης.
Το παιχνίδι συνεχίζεται μέχρι να κερδισθούν όλα τα καρύδια... Tα "καρύδια" είναι ένα παραδοσιακό ομαδικό παιγνίδι που παίζουν τα παιδιά στην 'Ηπειρο. Την ημέρα των Χριστουγέννων, τα παιδιά, κορίτσια και αγόρια, παίζουν "τα καρύδια".
Το παιχνίδι είναι ομαδικό και παίζεται ως εξής: Κάποιο παιδί χαράζει με ένα ξυλάκι στο χώμα μια ευθεία γραμμή.
Πάνω σε αυτή την ευθεία γραμμή κάθε παίκτης βάζει κι από ένα καρύδι στη σειρά. Μετά, ο κάθε παίκτης με τη σειρά του και από κάθετη απόσταση ενός με δύο μέτρα από τη γραμμή - σειρά των καρυδιών,σκυφτός, με το μεγαλύτερο και το πιο στρογγυλό καρύδι του, σημαδεύει κάποιο από τη σειρά των καρυδιών
.'Οποιο καρύδι πετύχει και το βγάλει έξω από τη γραμμή το κερδίζει και δοκιμάζει ξανά σημαδεύοντας κάποιο άλλο καρύδι.
Αν αστοχήσει, συνεχίζει ο επόμενος παίκτης.
Το παιχνίδι συνεχίζεται μέχρι να κερδηθούν όλα τα καρύδια.
 
 

[ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΑ ΕΘΙΜΑ ΤΗΣ ΜΑΝΗΣ]

ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΑ ΕΘΙΜΑ ΤΗΣ ΜΑΝΗΣ

Αυτά που δεν πρέπει να ξεχνάμε
Από το περιοδικό "Αδούλωτη Μάνη" Της Γεωργίας Δημακόγιαννη
Η γέννηση του Χριστού κανονίστηκε το 354 μ.Χ. να εορτάζεται στις 25 Δεκεμβρίου, την ίδια μέρα που γιορτάζονταν η γέννησις του παλαιού Θεού Μίθρα, του "αήττητου Θεού Ήλιου" που ήταν θεός όλων των ηλιακών θεοτήτων της ειδωλολατρίας.
Με την αλλαγή και την στροφή των ανθρώπων προς άλλους θεούς, ο "Αήττητος Θεός Ήλιος", έπεσε και τη θέση του την πήρε ο "Ήλιος της Δικαιοσύνης" ο Χριστός.
Εξετάζοντας κανείς τα εορταστικά έθιμα των διαφόρων λαών σκόπιμο είναι να εξετάσει και τον τρόπο που τρέφονται κατά τις μέρες αυτές.
Στη Μάνη ακούγεται συχνά το τετράστιχο:
"Του Χριστού χριστόψωμα, τα Φώτα τηγανίδες και τη Λαμπρή τυρόπιτες τ' Άγιου Πετριού κουλούρες". Ειδικά, στο Μανιάτικο χώρο, η αναφορά μας είναι απαραίτητο να προσαρμοστεί στους όρους της ζωής των Μανιατών και εκεί να τοποθετήσει τις συνήθειες και τα έθιμά τους. Στις συνήθειες λοιπόν, των γιορτινών αυτών ημερών, συνηθίζονται οι τηγανίδες και τα χριστόψωμα, τροφές προσαρμοσμένες στο λιτό και σκληρό βίο των Μανιατών, εφόσον την εποχή αυτή καταγίνονται με το ελαιομάζωμα.
Στη Μάνη, δεν υπάρχει η πολυτέλεια εθίμων με αντίστοιχες εορταστικές εκδηλώσεις και η παρασκευή εδεσμάτων που παρατηρείται αλλού, προέχει ο αγώνας για την επιβίωση..
.
Οι τηγανίδες, φτιάχνονται τις ημέρες των Χριστουγέννων και των Φώτων.
"Πρόκειται για ζύμη, που την πλάθουν σαν χοντρό μακαρόνι πάχους περίπου του μικρού δακτύλου και μήκους μισού μέτρου, τις τυλίγουν με κέντρο τη μια άκρη και κατόπιν τις τηγανίζουν" Η πρώτη έχει το σχήμα σταυρού. Η νοικοκυρά ρίχνοντάς την μέσα στο αναβραστό το λάδι, που τσιτσιρίζει στο βαθουλό τηγάνι πάνω στη σιδεροστιά, σταυροκοπιέται και εύχεται: "να σταυρωθούν τα κακά και του χρόνου".
Οι άλλες τηγανίδες έχουν ποικίλα σχήματα. Κάθε οικογένεια, στο φούρνο του σπιτιού "ρίχνει" τα χριστόψωμα, για να τα κόψει στο τραπέζι των Χριστουγέννων ο οικοδεσπότης σταυρώνοντάς τα, και ευχόμενος "Χρόνια πολλά και του χρόνου".
Τα χριστόψωμα κατασκευάζονται όπως το ψωμί, μόνο που στολίζονται με σταυρούς και ποικίλα στολίδια ανάλογα με την καλαισθησία της νοικοκυράς.
Και στη Μάνη ακούγονται δοξασίες για τα δαιμονικά και άλλα υπερφυσικά όντα, που βγαίνουν τα δωδεκαήμερα από του Χριστού ως τα Φώτα.
Πρόκειται για τους Καλλικαντζάρους. Πολλοί λαογράφοι, υποστηρίζουν πως είναι οι Καλλικάντζαροι απόγονοι του τραγοπόδη θεού Πάνα ή των Σατύρων, που πηδήσανε από την μυθολογία στη χριστιανική ζωή. Ο πατέρας της Ελληνικής Λαογραφίας Νικ. Γ. Πολίτης στις "Παραδόσεις" του αναφέρεται σε Λυκοκατζαραίους, Σκαλικαντζέρια, Καρκαντζέλια, Κωλοβελώνηδες, Πλανηταρούδια, Κάηδες, Παγανά. Στην περιοχή της Αντρούβιτσας (Δ. Μάνη) ονομάζουν τους Καλλικαντζάρους Τσιλικρωτά.
Ο Πασαγιάννης στο ομώνυμο χριστουγεννιάτικο διήγημά του αναφέρεται με ένα χαριτωμένο τρόπο σε θρύλους για τα ξωτικά αυτά.
Τους Καλλικαντζάρους που μπαίνουν στα σπίτια από τις καπνοδόχους, γιατί τους προσελκύει η μυρωδιά του λαδιού από τις τηγανίδες, ο λαός τους έχει πλάσει ψηλούς, μαυριδερούς, ισχνούς, άσχημους με κόκκινα άγρια μάτια και τριχωτό όλο το σώμα.
Θεωρούνται "μαγαρισμένοι" και σιχαμεροί, κάνουν ζημιές όπως: σβήνουν τη φωτιά, μαγαρίζουν τα εδέσματα παρενοχλούν τους ανθρώπους κυρίως τα παιδιά και τις γριές και χοροπηδάνε στους δρόμους.
Τρώνε βατράχους, χελώνες, φίδια, σκουλήκια κ.ά. Οι άνθρωποι προσπαθούν να εξολοθρεύσουν τις βλαπτικές τους ενέργειες με εξορκισμούς ή προσφορά γλυκισμάτων, τηγανίδων κ.τ.λ.
Ο μεγάλος τους φόβος είναι ο αγιασμός.
Στη Μάνη, ακούγονται και στην εποχή μας, κάποια λαϊκά στιχουργήματα για τους Καλλικαντζάρους:
Αρορίτες είμαστε, αραρά γυρεύουμε τηγανίδες θέλομε τα παιδιά τα παίρνουμε ή το (γ)κούρο ή τη (γ)κότα ή θα σπάσαμε τη (μ)πόρτα.
Φοβούνται τον αγιασμό γιατί όποιος βραχεί με αγιασμένο νερό αφανίζεται.
Όταν βλέπουν τον παπά που αγιάζει τρέχουν φωνάζοντας:
Φεύγετε να φεύγουμε τι έφτασε ο σκυλόπαπας με την αγιαστούρα του Τέλος να αναφέρουμε δυο παροιμιώδεις φράσεις που σχετίζονται με τα Χριστούγεννα, φράσεις που ακούγονται στη Μάνη και μνημονεύονται στις εργασίες του γνωστού συγγραφέα Αν. Κουτσιλιέρη. Η φράση: "Να γεμίσει η μυλόστασή σου τη Λαμπρή τυρόπιτες και τα Χριστούγεννα τηγανίδες" σημαίνει κατάρα.
Συνηθίζεται στους πενθούντες να προσφέρουν οι συγγενείς ή οι φίλοι, τα Χριστούγεννα τηγανίδες ή γλυκίσματα, για να μην τους λείψουν αυτές τις γιορτινές μέρες.
Οι τηγανίδες θεωρούνται εορταστικό φαγητό, είναι συνδεδεμένες με σχετικές προλήψεις. Σημειωτέον ότι, όταν κάποια οικογένεια πενθεί, δεν επιτρέπεται να παρασκευάζει εδέσματα εορτών. Άρα το να γεμίσει η μυλόστασή σου (= τετράγωνη επιφάνεια που τοποθετούν το χερόμυλο) με τηγανίδες τα Χριστούγεννα σημαίνει να σου έχει τύχει κάποιος θάνατος προσφιλούς - συγγενικού σου προσώπου, ομοίως για το Πάσχα "να σου φέρουν τυρόπιτες".

[ΧΟΙΡΙΝΟ ΚΡΕΑΣ]

ΧΟΙΡΙΝΟ ΚΡΕΑΣ
 
 Τα διάφορα εδέσματα φτιαγμένα από χοιρινό κρέας αποτελούν για πολλές περιοχές της Ελλάδας και κυρίως Κρήτη παράδοση στην διάρκεια των Χριστουγέννων.
Μάλιστα κατά το παρελθόν, όταν ολόκληρη η οικογένεια τηρούσε με ευλάβεια την νηστεία των ημερών, που προηγούνταν της μεγάλης γιορτής, η εμφάνιση χοιρινού κρέατος μαγειρεμένου με διάφορους τρόπους και κυρίως σε πηχτή και λουκάνικο αποτελούσε εξαιρετικό γεγονός.
'Ετσι κι αλλιώς η γαλοπούλα είναι ξενόφερτο έδεσμα που ακόμα και σήμερα δεν συγκεντρώνει την προτίμηση των Κρητικών σε αντίθεση με το χοιρινό που υπάρχει απαραίτητα σε κάθε τραπέζι.
Σήμερα η συντριπτική πλειοψηφία των καταναλωτών προμηθεύεται το γευστικότατο χοιρινό κρέας από τα κρεοπωλεία ή τα σούπερ-μάρκετ, ενώ αν κοιτάξει κανείς δύο δεκαετίες πίσω θα δει πως οι περισσότερες οικογένειες στα χωριά αγόραζαν ζωντανά μικρά γουρουνάκια τα οποία "παρατάϊζαν" λίγους μήνες πριν τα Χριστούγεννα για να τα σφάξουν λίγο πριν τις γιορτές και να φτιάξουν λουκάνικα, πηχτή, χοιρομέρι, ψητό και πολλά άλλα εδέσματα. Μάλιστα στα χωριά της Κρήτης συνηθίζονταν η σφαγή των γουρουνιών να γίνεται την ίδια ημέρα, απ' όλους, γεγονός που αποτελούσε πανηγύρι για τα μικρά παιδιά, όσα βέβαια είχαν τη δύναμη ν' αντέξουν το σκληρό θέαμα της σφαγής. Το έθιμο διατηρείται ακόμη και σήμερα στην κοινότητα των Αγίων Δέκα όπου στις 23 του μηνός, ημέρα της εορτής των Αγίων Δέκα μαρτύρων, γίνεται ομαδικά η σφαγή των γουρουνιών, πράγμα που εντάσσεται στον γενικότερο εορτασμό για τους προστάτες-πολυούχους της περιοχής. Ορισμένοι υποστηρίζουν πως η σφαγή των γουρουνιών κατά τον τρόπο που γίνονταν παλαιότερα, αποτελούσε κατάλοιπο ειδωλολατρικής λατρείας.

'Ετσι για παράδειγμα ο λαογράφος Κώστας Καραπατάκης στο βιβλίο του "Το δωδεκαήμερο, παλιά χριστουγεννιάτικα ήθη και έθιμα" αναφέρει πως οι Ρωμαίοι θυσίαζαν χοίρους στους θεούς Δήμητρα και Κρόνο για να τους ευνοήσουν στην καλλιέργεια της γης.
Αυτό συνέβαινε στο διάστημα από 17-25 Δεκεμβρίου, δηλαδή την περίοδο κατά την οποία γίνονταν η σφαγή των ζώων και μερικάχρόνια πριν το 1998.
Ο χοίρος, όπως λέγεται το γουρούνι στην Κρήτη, έδινε στις οικογένειες κρέας για πολλούς μήνες. 'Αλλωστε το λουκάνικο και το χοιρομέρι διατηρούνται αρκετό χρόνο χωρίς να φυλαχθούν σε ψυγείο, ενώ τα υπόλοιπα μέρη από το ζώο πριν την εισαγωγή στη ζωή μας του ηλεκτρικού, είτε παστώνονταν με πολυ αλάτι, είτε γίνονταν πηχτή σε πήλινα δοχεία που επίσης διατηρούνταν για αρκετές εβδομάδες σε δροσερό μέρος.
Σήμερα η χρήση των ηλεκτρικών ψυγείων έχει απλουστεύσει τα πράγματα σε σχέση με την διατήρηση του κρέατος, περιορίζοντας ταυτόχρονα τις προμήθειες που κάνει κάθε νοικοκυριό, αφού σε κάθε περίπτωση προτιμάται το φρέσκο από το κατεψυγμένο κρέας. Από τον χοίρο οι παλιές νοικοκυρές δεν πετούσαν ούτε κόκκαλο, αφού για όλα τα κομμάτια υπήρχε κι άλλη συνταγή και χρήση.
Έτσι το κεφάλι και τα πόδια γίνονταν, και εξακολουθούν να γίνονται, πηχτή.
Το συκώτι τηγανιτό, τα πλαϊνά μέρη τουχοιρινού μαζί με το δέρμα αποτελούσαν το χοιρομέρι.
Το μεγαλύτερο τμήμα του ζώου, καθαρό κρέας αλλά και λίπος, προοριζόταν για τα λουκάνικα, τα οποία "κάπνιζαν" μαζί με το χοιρομέρι, στο τζάκι με κλαδιά κυπαρισσιού για να πάρουν ωραίο άρωμα και να τραβήξουν τα υγρά τους. Τα μεγαλύτερα κόκαλα απογυμνώνονταν από το πολύ κρέας και χρησιμοποιούνταν ως πρώτη ύλη για την παραγωγή ζωμού για σούπες, τα έντερα φυσικά χρησιμοποιούνταν για τα λουκάνικα .
Σε πολλές περιοχές της Ελλάδας το χοιρινό κρέας χρησιμοποιούνταν κατά το παρελθόν ως πρώτη ύλη και για διάφορα γιατροσόφια ενώ κομμάτια του αποτελούσαν αντικείμενα μαντείας. Πιο συγκεκριμένα ο σφάχτης ή κάποιος ηλικιωμένος σε ρόλο χρησμοδότη μελετούσε τα σπλάγχνα του ζώου για να ερμηνεύσει τι σήμαιναν για το μέλλον, για την τύχη του σπιτιού, τις σοδειές, τον καιρό.
Για παράδειγμα, αν η σπλήνα ήταν διπλωμένη, κάποιος από το σπίτι θα παντρευόταν και θα γινόταν "διπλός". Αν η σπλήνα ήταν φαρδιά στο πίσω μέρος, ο χειμώνας θα ήταν όψιμος, ενώ αν ήταν στο μπροστινό θα ήταν πρώιμος.
Στα χωριά της δυτικής Μακεδονίας αφού ολοκληρωνόταν η σφαγή, το κρέας του γουρουνιού δεν θα έμπαινε στο σπίτι εάν πρώτα δεν το διάβαζε παπάς.
Στον θεσσαλικό κάμπο έκοβαν το αριστερό πόδι του ζώου και το έβαζαν στο στόμα του "για να φάει τα πόδια του και όχι τον νοικοκύρη του σπιτιού".
Σε χωριά της Λήμνου αλλά και των Τρικάλων, αν το γουρούνι ήτανμαύρο έπαιρναν αίμα με το δάχτυλο κι έκαναν ένα σταυρό στο μέτωπο για να μην έχουν πονοκεφάλους. Στην περιοχή της Θεσσαλονίκης έβαζαν ένα άσπρο αυγό στο αίμα του γουρουνιού και στη συνέχεια το τοποθετούσαν στο εικονοστάσι για να μην τους "πιάνει το μάτι".
Στα ορεινά χωριά της Αργιθέας έβαζαν ένα μαχαίρι στο στόμα του ζώου για να μην το μολύνουν οι καλικάντζαροι, ενώ για τον ίδιο λόγο, σε άλλες περιοχές κάρφωναν στο κρέας ένα πιρούνι.
Πέρα από αυτά, υπήρχαν και κάποιες "ιατρικές" εφαρμογές, που συνδυάζονταν με το έθιμο της σφαγής του γουρουνιού.
'Ετσι κρατούσαν σε πολλές περιοχές ένα κομμάτι παστό από την κοιλιά του ζώου και το χρησιμοποιούσαν για την παρασκευή αλοιφών για τις πληγές. Τη χολή τη χρησιμοποιούσαν σαν φάρμακο για τους πόνους των αυτιών. Σε νησιωτικές περιοχές έδιναν τη μύτη του γουρουνιού να τη φάει ο οξύθυμος του σπιτιού για να "μαλακώσει".
Στα χωριά της Θεσσαλίας την έδιναν στα παιδιά, προκειμένου να σταματήσουν να φοράνε πάνες και να μάθουν να χρησιμοποιούν την τουαλέτα. 
 
 

[λουκάνικα]

ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ

[/color]
Στην Κρήτη παλιότερα ήταν έθιμο να μεγαλώνει κάθε οικογένεια στο χωριό ένα γουρούνι, το «χοίρο», όπως το έλεγαν. Ο χοίρος σφάζονταν την παραμονή των Χριστουγέννων κι ήταν το κύριο Χριστουγεννιάτικο έδεσμα.
Την δεύτερη μέρα των Χριστουγέννων, οι χωρικοί έκοβαν το κρέας του χοίρου και έφτιαχναν:
•  λουκάνικα
•  απάκια: καπνιστό κρέας
•  πηχτή (τσιλαδιά): αφαιρείται κάθε ίχνος κρέατος από το κεφάλι του γουρουνιού και όλα μαζί βράζονται. Ο ζωμός με ειδική προετοιμασία μετατρέπεται σε πηχτό ζελέ που μέσα του βρίσκονται τα κομμάτια του κρέατος.
•  σύγλινα, δηλαδή το κρέας του γουρουνιού κομμένο σε μικρά κομμάτια, που το έψηναν και το έβαζαν σε μεγάλα δοχεία και το κάλυπταν με το λιωμένο λίπος του ζώου. Το λίπος έπηζε μόλις έχανε τη θερμότητα του και το κρέας μπορούσε να διατηρηθεί έτσι για αρκετούς μήνες.
•  ομαθιές, τα έντερα του χοίρου γεμισμένα με ρύζι, σταφίδες και κομματάκια συκώτι.
•  τσιγαρίδες, κομμάτια μαγειρεμένου λίπους με μπαχαρικά που το έτρωγαν με ζυμωτό ψωμί για κολατσιό στην εξοχή, όταν μάζευαν τις ελιές.
Ο χοίρος των Χριστουγέννων ήταν η βασική πηγή κρέατος για αρκετές εβδομάδες. Φυσικά αναφερόμαστε σε μια δίαιτα εξαιρετικά φτωχή σε κρέας, την περίφημη διατροφή της Κρήτης (Μεσογειακή Διατροφή), που χάριζε στους Κρητικούς των παλιότερων δεκαετιών υγεία και μακροζωία.
Τίποτα δεν πήγαινε χαμένο από το χοίρο των Χριστουγέννων, για κάθε κομμάτι του ζώου υπήρχε κάποια χρήση. Ακόμα κι αυτή η ουροδόχος κύστη, η «φούσκα» όπως λέγεται, πλυνόταν και καθαριζόταν και μετά φουσκωνόταν και γινόταν μπάλα, πολύτιμο δώρο για τα παιδιά της εποχής εκείνης.

    Στο σημείο αυτό τελείωνε η δουλειά της ομάδας του κοψίματος του χοίρου, για να επακολουθήσει η γερή κρασοκατάνυξη με τσι μπόλικους μεζέδες, που έδιναν οι σουβλισταρές στον άρδακτο, που ψήνονταν στο μεταξύ.

Μετά την αποχώρηση της ομάδας του κοψίματος παράμεναν οι άνθρωποι του σπιτιού με επικεφαλής τις γυναίκες και επιδίδονταν στην πιο λεπτομερειακή προπαρασκευή και κατεργασία των ξεχωρισμένων κομματιών του τεμαχισμένου χοίρου.

    Και πρώτα έπαιρναν από τα κρέατα της σκάφης τα χοιρομέρια και αφού τα χάραοαν, έβαζαν στις βαθειές χαραγές μπόλικο αλάτι. Το ίδιο έκαναν καιστις λουρίδες του λαρδιού, ενώ τις κυλινδρικές πέρδικες (μπον-φιλέ) τις έκοβαν στενόμακρες λουρίδες και τις αλάτιζαν, για να γίνουν τα απάκια. Τα αλατισμένα αυτά κρέατα, τα ξανάριχναν στη σκάφη και τα περίχυναν μέσα σε δυνατό ξύδι. Ύστερα από τρεις-τέσσερις μέρες τα τραβούσαν από το ξύδι, τα περιτύλισαν σε καθαρά τσουβάλια ή χοντρά υφάσματα και τα πέτρωναν βαρεία ώσπου να στραγγίσει το ξύδι και το νερό, που περιείχαν. Κατόπιν τα κρεμούσαν στο τζάκι και καπνίζονταν μέχρι να στεγνώσουν τελείως. Για αυτό όλα αυτά τα κρέατα λέγονται με μια λέξη καπνιστά.
    Όσο για την παρασκευή των λουκάνικων η νοικοκερά με τα παραχέρια (βοηθούς) της έκοβε τα ξεχωρισμένα ειδικά κομμάτια το κρέας σε πολύ μικρά κομμάτια -τις γουλιές- και τα έριχνε μέσα σε δυνατή άλμη από αλάτι και ξύδι. Ύστερα δε από δυο-τρεις μέρες τα έβγαζε και χωρίς να τα στραγγίσει τελείως πρόσθετε τα ανάλογα τριμμένα πιπεροκίμινα και άρχιζε έπειτα να γεμίζει τα κομματιασμένα έντερα του χοίρου με τη βοήθεια της λουκανίθρας, μιας λεπτής βίτσας γυρισμένης σε αυγοειδές σχήμα, που έμπαινε στο στόμιο του εντέρου και το κρατούσε ανοικτό προς διευκόλυνση του γεμίσματος. Μετά το γέμισμα του κάθε λουκάνικου, που ήταν δεμένο και από τις δυο άκρες διπλώνονταν και κρεμούνταν σε μια ειδική χοντρή βέργα, που βρισκόταν επίτηδες στο εσωτερικό του τζακιού, για στέγνωμα και κάπνισμα.
    Παράλληλα και ταυτόχρονα με τις παραπάνω δουλειές γινόταν και η προετοιμασία για την παρασκευή της τσιλαδιάς (πηκτής). Για το σκοπό αυτό σε ένα ενδιάμεσο χρόνο έπαιρναν και έβραζαν δυνατά σε κατάλληλο μεγάλο τσικάλι τη χοιροκεφαλή, τσι λαιμουδαρές και τα πόδια μέχρι να ξεκοκκαλίσουν. Μετά το βράσιμο αποχώριζαν το κρέας από τα κόκκαλα, το τεμάχιζαν σε μικρά κομμάτια και τα ανακάτωναν, ώστε να υπάρχει ανομοιομορφία από τα διάφορα μέρη της κεφαλής της λαιμουδαράς και των ποδιών. Τα ανακατεμένα αυτά κομμάτια κουκκίζονταν ελαφρά με τριμμένα πιπεροκίμινα και τοποθετούνταν σε ένα ή περισσότερα δοχεία. Κατόπιν έπαιρναν το ζουμί αφαιρούσαν την πανωλαδιά τση γλίνας, ώστε να μένει ο τζίλιος, ένα παχύρρευστο τρεμάμενο υγρό με την πολλή ζελατίνα του δέρματος και αφού έστιβαν στο υγρό αυτό μερικά νεράτζα για αρωματισμό περίχυναν μ αυτό τα κομμάτια των βρασμένων κρεάτων, που έπηζαν όλα μαζί και σχημάτιζαν την τσιλαδιά, την οποία άνοιγαν μετά μερικές μέρες ανά ένα-ένα τα δοχεία κι έτρωγαν τους εκλεκτούς της μεζέδες.

      Τα σύγλινα παρασκευάζονταν με απλό ψήσιμο μέσα σε ανοικτή σίγλα των γουλιών, που προορίζονταν για αυτά. Κατά το ψήσιμο όμως έπρεπε να μη μείνει νερό στις ψημένες γουλιές, που αλάτιζαν μέτρια κατά την ώρα του ψησίματος. Μετά το ψήσιμο τοποθετούνταν κατά πατωσές μέσα στο κατάλληλο κουρούπι μαζί με τη γλίνα, που περιείχαν, σε τρόπο ώστε να γεμίζουν όλα τα κενά και να μη μείνει μέσα αέρας, μάλιστα για μεγαλύτερη ασφάλεια κάλυφταν την κορφή του κουρουπιού με ζεστή γλίνα, που όταν έπησε έκανε ένα σώμα όλο το περιεχόμενο του κουρουπιού, από το οποίο έπαιρναν αργότερα μικρές ποσότητες για την παρασκευή φαγητών της οικογένειας.

    Για την παρασκευή της γλίνας κόβονταν σε σχετικά μεγάλα κομμάτια τα πλαϊσερά και οι βασιλικοί και ρίχνονταν σε μεγάλο μπακιροτσίκαλο μέσα σε νερό και ακολουθούσε δυνατός και παρατεταμένος βρασμός μέχρις ότου αποβληθεί το λίπος (γλίνα) από τα πλαϊσερά και τσι βασιλικούς. Μετά το βράσιμο και τον αποχωρισμό του λίπους παράμενε όλο το περιεχόμενο του τσικαλιού ώσπου να κρυώσει, οπότε η γλίνα επέπλεε και μαζευόταν με την τρυπητή κουτάλα. Αν η νοικοκερά ήθελε καλύτερη λεύκανση της γλίνας, την ξανάβραζε σε άλλο νερό και αφού ξανακρύωνε την μάζευε με την κουτάλα και την έριχνε σταγγιστά στο ειδικό κουρούπι.
Τα κομμάτια των πλαϊσερών και των βασιλικών, που έμεναν μετά το βράσιμο, περνούσαν ακόμη από άλλη επεξεργασία, για να αποδώσουν και το υπόλοιπο της γλίνας, που κρατούσαν. Η πρόσθετη αυτή επεξεργασία ήταν το τσιγάρισμα δηλ. το ψήσιμο χωρίς νερό. Το τσιγάρισμα γίνονταν μέσα σε ειδικό βαθύ τηγάνι, όπου ρίχνονταν σε μικρές ποσότητες και με το άνυδρο ψήσιμο έλυωνε η απομένουσα γλίνα και έμεναν μόνο οι τσιγαρίδες. που ανασύρονταν με την τριπλή κουτάλα και τρώγονταν αμέσως από την οικογένεια, ενώ η γλίνα, που έβγαινε φυλάσσονταν για μελλοντική κατανάλωση.
Όλα τα παραπάνω παρασκευάσματα διατηρούνταν και καταναλώνονταν από την αγροτική οικογένεια σ όλη τη διάρκεια του χειμώνα και έτοι καλυπτόταν μια πολύ σημαντική ανάγκη σε κρεατοδιατροφή της οικογένειας, που κατά πολύ αραιά διαστήματα ικανοποιούνταν στις άλλες εποχές του χρόνου.

Σε πολλές περιοχές της Ελλάδας τμήματα του χοιρινού χρησιμοποιούνταν κατά το παρελθόν ως πρώτη ύλη για διάφορα γιατροσόφια ενώ άλλα κομμάτια του αποτελούσαν αντικείμενα μαντείας. Πιο συγκεκριμένα ο σφάχτης ή κάποιος ηλικιωμένος σε ρόλο χρησμοδότη μελετούσε τα σπλάγχνα του ζώου για να ερμηνεύσει τι σήμαιναν για το μέλλον, για την τύχη του σπιτιού, τις σοδειές, τον καιρό.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ 1. Το έθιμο της Γαλοπούλας έφτασε στην Ευρώπη από το Μεξικό το 1824 μ.Χ. Έχει διαδοθεί αρκετά και στην Ελλάδα και έχει αντικαταστήσει το χοιρινό κρέας σε μεγάλο βαθμό, αλλά όχι τελείως.

Τα κάλαντρα
Τα κάλαντα (αρχαίο έθιμο σχετικό με την αρχή του χρόνου), κάλαντρα στην κρητική διάλεκτο, είναι τραγούδια που, με αφορμή το θρησκευτικό περιεχόμενο της εορτής, ζητουν φιλοδωρήματα για τους τραγουδιστές, τους καλαντράδες. Η βάση των παραδοσιακών καλάντων σε όλη την Ελλάδα είναι κοινή: αφού λένε για την εορτή, περνάνε στα παινέματα (επαίνους) για το νοικοκύρη, την «κερά», το γιο και τη θυγατέρα, με στίχους που είναι ένας ποταμός από εικόνες εκπληκτικής ομορφιάς, γεμάτες όμορφες κοπελιές, ξομπλιαστές, υφαντά, γραμματικούς με χρυσά κοντύλια (μολύβια), σπαθιά και ευαγγέλια κ.λ.π. (που τα σημερινά παιδιά της πολυκατοικίας και της τηλεόρασης, χωρίς να φταίνε βέβαια τα ίδια, μάλλον δεν θα τα καταλάβαιναν καν), και καταλήγουν στα δοσίματα: γ-ή απάκι γ-ή λουκάνικο γ-ή από λαγού κομμάτι, γ-ή από τη μαύρη όρνιθα κιανένα-ν-αβγουλάκι, κι αν είν’ κι απού τη γαλανή (άσπρη) ας είν’ και ζευγαράκι (δύο αβγά). Κι απού το λαδοπίθαρο κιαμια οκά λαδάκι, κι αν είν’ και περισσότερο, κρατούμε μεις τ’ ασκάκι (να το βάλουμε)…
Όχι εφετζίδικα δώρα, όχι εμπορεύματα, αλλά είδη πρώτης ανάγκης!
(Από το περιοδικό του Ρεθύμνου «Πολιτεία»)


Κρητικά κάλαντα

Καλήν εσπέρα άρχοντες κι αν είναι ορισμός σας
Χριστού τη θεία γέννηση να πω στ' αρχοντικό σας.
Χριστός γεννάται σήμερον εν Βηθλεέμ τη πόλει,
οι ουρανοί αγάλλονται χαίρετ' η φύσις όλη.
Άψε Βαγίτσα το κερί, άψε και το διπλέρι
και κάτσε και ντουχούντιζε ίντα θα μας εφέρει.
Για πα και για λουκάνικο, για χοιρινό κομμάτι
κι από τη μαύρη όρνιθα κανένα αυγουλάκι κι αν τό 'κανε κι η γαλανή ας είναι ζευγαράκι.
Φέρε πανιέρι κάστανα, πανέρι λεπτοκάρυα
και φέρε και γλυκό κρασί να πιουν τα παλικάρια.
Κι αν είναι με το θέλημα άσπρη μου περιστέρα
ανοίξατε την πόρτα σας να πούμε 'καλησπέρα".

ευη μου υπεροχη η περιγραφη σου.
και τι ωραια καλαντα......τα λενε ακομα ετσι ?
σε ευχαριστουμε θερμα για τις πληροφοριες
οσο για τα κρεατικα αυτο το απακι δεν παιζεται
κανενα μαγαζι με καλο απακι εδω στην αθηνα γνωριζει κανεις?
φιλιααααα 

Τι να σχολιάσω; Τα τέλεια κάλαντα; τις νοστιμάδες;Το πόσο έχω ζηλέψει;
Αυτές οι ομαθιές που διαβασα πολύ με έχουν ιντριγκάρει!!
Ευη , το μάσα απαιτεί για τις ομαθιές συνταγή!
Ευχαριστούμε για το όμορφο κείμενο!

ομαθιες ή μαλλον ματιες οπως της λεει φτιαχνει η μαμα μου
και μαλιστα θα φτιαξει την αλλη βδομαδα αλλα με συνταγη απο τη στερεα ελλαδα.
αν θυμαμαι καλα με χοιρινο και μοσχαρισιο κιμα αναμειγμενο ρυζακι πρασο φρεσκο κρεμμυδακι πιπεριι και μυρωδικα.
επειδη ομως τα χοιρινα εντερα περα απο το οτι ειναι δυσευρετα, πολυ λιπαρα κα ιμεγαλος μπελλας για να καθαριστουν συνηθως απεφευγε να τις φτιαξει αν και εμεις τρελαινομαστε.
φετος για πρωτη φορα μετα απο προταση του χασαπη εχει παραγγειλει το εξωτερικο υλικο αυτο που γεμιζουν τα λουκανικα και μαλιστα σε μεγαλο μεγεθος..
εχει παραγγειλει 4 μετρα  οποτε εχουμε να ριξουμε τρελες μασες!!!
ελπιζω να ειναι το ιδιο νοστιμο.
ομαθιες επισης φτιαχνει η πεθερα μου στην πελοποννησο αλλα με αλλο τροπο γεμιζει με πλιγουρι μυρωδικα και σταφιδες.
η εκδοχη ομως αυτη δεν εχει καμμια σχεση με τις ματιες που κανει η μαμα με συνταγη στερεοελλαδιτικη.
συνταγουλα συντομα!!!!!!!
φιλιααααααα

Ετσι για να ζηλέψετε, σας λέω ότι όλα τα κρεοπωλεία εδώ στο Ηράκλειο έχουν εφοδιαστεί με καπνιστά λουκάνικα και καπνιστά απάκια. Περπατάς και μοσχοβολάει ο τόπος.
Μ' έχει πιάσει νοσταλγία σήμερα. Θυμάμαι τα χριστούγεννα που περνούσα στο χωριό με τον παπού και τη γιαγιά. Ο παπούς στο σφάξιμο του χοίρου και η γιαγιά με τις θείες μου να φτιάχνουν λουκάνικα και απάκια. Τα τζάκια κάπνιζαν δαιμονισμένα και όλο το χωριό μοσχομύριζε (ξύδι και αρώματα).
Το βράδυ καθισμένοι όλοι γύρω από το τζάκι μας έλεγε η γιαγιά ιστορίες για καλικάντζαρους και ξωτικά. Και μεις τα πιτσιρίκια την ακούγαμε συνεπαρμένοι.
Δεν ήθελα να τελιεώσουν οι διακοπές των χριστουγέννων και να ξαναγύριζα στην πόλη.
Τα καλύτερά μου χριστούγεννα, τα πιο αθώα και όμορφα. Αχχχ!!

ζηλευωωωωωωωωωωωωω