Του Ηλία Κανταρου

Τα μυστικά του πιο εμπορικού, ίσως, κηπευτικού στον κόσμο.

Οι αναμνήσεις των παιδικών μας χρόνων την έχουν συνδέσει με τον ερχομό του καλοκαιριού. Από τον Ιούνιο -και από το Μάιο, στις πιο νότιες περιοχές- έως και τα πρώτα κρύα, η αγορά γέμιζε ντομάτες. Σήμερα, με τη μαζική καλλιέργεια στα θερμοκήπια, έχει γίνει παντός καιρού και κάθε εποχής.

Το ταξίδι από τις Ανδεις

Κατάγεται από τις χαμηλές περιοχές των Ανδεων. Οι πρώτοι που την καλλιέργησαν ήταν οι Αζτέκοι και την ονόμασαν «tomati» (σαρκώδες φρούτο). Στην Ευρώπη έφτασε μετά την ανακάλυψη της Αμερικής.

Οι πρώτες ποικιλίες που ήρθαν είχαν κίτρινους καρπούς και καλλιεργήθηκαν κυρίως για καλλωπιστικούς σκοπούς. Οι κόκκινες ήρθαν περίπου το 1550. Για να μπει όμως η ντομάτα ενεργά στη διατροφή της Ευρώπης, πέρασε ενάμισης αιώνας! Η παλαιότερη αναφορά της ως συστατικού της ευρωπαϊκής κουζίνας έχει βρεθεί σε μια ναπολιτάνικη συνταγή του 1692.

Στην Ελλάδα

Σήμερα, η ντομάτα καλλιεργείται σε όλες τις ηπείρους και αποτελεί ένα από τα πιο δημοφιλή και εμπορικά κηπευτικά στον κόσμο. Στην Ελλάδα ήρθε στις πρώτες δεκαετίες του 1800 και πλέον καλλιεργείται σχεδόν σε όλη τη χώρα. Σύμφωνα με υπολογισμούς, η έκταση που καταλαμβάνουν οι καλλιέργειές της φτάνουν περίπου τα 400.000 στρέμματα, ενώ οι περιοχές με τις περισσό- τερες θερμοκηπιακές καλλιέργειες είναι η Κρήτη, η νοτιοδυτική Πελοπόννησος, η Δυτική Ελλάδα, η Κεντρική και Δυτική Μακεδονία κ.ά.

Ποικιλίες και υβρίδια

Στην αυτοφυή μορφή της και στο φυσικό της οικοσύστημα η ντομάτα είναι πολυετές φυτό, ενώ, όταν καλλιεργείται, είναι ετήσιο. Υπάρχουν εκατοντάδες ποικιλίες και υβρίδια που διαφέρουν μεταξύ τους, όσον αφορά την πρωιμότητα ή την οψιμότητά τους, στο μέγεθος και στο σχήμα των καρπών, στο ύψος του φυτού (υπάρχουν ποικιλίες νάνες, χαμηλές, αλλά και αναρριχώμενες). Διαφέρουν επίσης στην ανθεκτικότητά σε κάποιες ασθένειες, στη διατηρησιμότητα και στον προορισμό τους, αν είναι δηλαδή για επιτραπέζια χρήση ή για τοματοπολτό. Είναι καλύτερα να χρησιμοποιούνται ντόπιες ποικιλίες, που έχουν προσαρμοστεί καλύτερα στις συνθήκες της περιοχής και είναι πιο ανθεκτικές σε εχθρούς, ασθένειες και αντίξοες κλιματικές συνθήκες. Η καλλιέργεια ντόπιων ποικιλιών απαιτεί άλλωστε μικρότερες ποσότητες σε λιπάσματα, φυτοφάρμακα και νερό.

Οι ιδανικές συνθήκες

Η ντομάτα είναι ένα φυτό που έχει ανάγκη τον ήλιο, φοβάται το κρύο και αντέχει τη ζέστη και την ξηρασία. Οι ιδανικές θερμοκρασίες που ευνοούν την ανάπτυξη και την καρποφορία της είναι 25 - 28° C την ημέρα και 15 - 18° C τη νύχτα. Για την ανθοφορία και την καρπόδεσή της απαιτούνται θερμοκρασίες υψηλότερες των 12° C, ενώ σε θερμοκρασίες υψηλότερες των 32° C παρατηρείται πτώση των λουλουδιών. Σε θερμοκρασίες κοντά στο μηδέν το φυτό καταστρέφεται. Ωστόσο, αν και έχει αυξημένες ανάγκες σε νερό, τα ακανόνιστα ποτίσματα κατά τη διάρκεια της ανθοφορίας προκαλούν την πτώση των λουλουδιών.

Οδηγίες για επίδοξους καλλιεργητές

Παρόλο που το φυτό αυτό μπορεί να καλλιεργηθεί σε διάφορα εδάφη, αναπτύσσεται καλύτερα όταν αυτά είναι πλούσια σε οργανική ουσία (κοπριά ή κομπόστ) και έχουν καλή αποστράγγιση. Στα συνεκτικά εδάφη που συγκρατούν υγρασία καταστρέφεται το ριζικό της σύστημα. Οσοι διαθέτουν κήπο μπορούν να την καλλιεργήσουν και μόνοι τους. Οι πρωτάρηδες είναι προτιμότερο να αγοράσουν έτοιμα φυτά και να τα μεταφυτεύσουν στο χώρο τους (Απρίλιο - Μάιο). Οι πιο έμπειροι μπορούν να αγοράσουν το σπόρο, να τον φυτεύσουν σε κυπελλάκια το Μάρτιο και, μόλις τα φυτά φθάσουν τα 20 εκ. ύψος, να τα μεταφυτεύσουν στο έδαφος.

Οι αποστάσεις φύτευσης για τις αναρριχώμενες ποικιλίες είναι 50 εκ. πάνω στη γραμμή και τουλάχιστον 80 εκ. μεταξύ των γραμμών. Στις ποικιλίες που δεν απαιτείται υποστύλωση, οι αποστάσεις μεταξύ των γραμμών μπορούν να φτάσουν και το διπλάσιο. Για τις νάνες ποικιλίες, αποστάσεις 30 εκ. επί της γραμμής και 60 εκ. μεταξύ των γραμμών είναι αρκετές. Η καλλιέργεια της ντομάτας είναι δυνατή ακόμη και σε μπαλκόνια, μέσα σε γλάστρα βαθιά, και με διάμετρο 30 - 40 εκατοστά. Για την καλλιέργεια αυτού του είδους ενδείκνυνται οι χαμηλές ή νάνες ποικιλίες.

Λόγω του ότι η καλλιέργεια της ντομάτας απειλείται από αρκετές ασθένειες, τα βιολογικά σκευάσματα είναι απαραίτητα. Για να αποφύγουμε τη χρήση ισχυρών δηλητηρίων για απολύμανση του εδάφους, δεν ξαναφυτεύουμε ντομάτες στον ίδιο χώρο πριν περάσουν 3 χρόνια.

Το σωστό κλάδεμα

Απαραίτητη προϋπόθεση για τη μέγιστη ανάπτυξη και παραγωγή των αναρριχώμενων ποικιλιών είναι το σωστό κλάδεμα. Οι πρώτοι πλευρικοί βλαστοί κόβονται για να δυναμώσει και να αναπτυχθεί καλύτερα ο κεντρικός βλαστός, ενώ, όταν υπάρχει μεγάλη ανθοφορία, αραιώνονται τα άνθη αφήνοντας 3 - 4 μπουκέτα λουλουδιών ανά βλαστό. Η πρακτική αυτή έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία μεγαλύτερων καρπών.

Οι βιολογικές

Σε έδαφος πλούσιο σε οργανική ουσία, το μόνο που μπορούμε να προσθέσουμε πριν από τη φύτευση είναι ορυκτό καλιούχο λίπασμα (για τη δημιουργία περισσότερων σακχάρων). Κατά την καλλιέργεια, μερικοί ψεκασμοί με εκχύλισμα φυκιών βοηθoύν στην καρποφορία και την καλύτερη αντοχή του φυτού σε αντίξοες κλιματικές συνθήκες. Η ντομάτα, λόγω των πολλών ασθενειών και εχθρών που έχει, δέχεται αρκετούς ψεκασμούς, ως εκ τούτου πολλές φορές μπορεί να είναι επιβαρυμένη με υπολείμματα φυτοφαρμάκων.

Πώς τις επιλέγουμε

Το γεγονός ότι η αγορά έχει καταστήσει τις ντομάτες παντός καιρού δε σημαίνει ότι πρέπει να τις προτιμάμε εκτός της εποχής τους, αφού συνήθως είναι ιδιαίτερα επιβαρυμένες από φυτοφάρμακα. Οταν τις επιλέγουμε, εκτός από την απουσία στιγμάτων και πληγών, θα πρέπει να βρίσκονται στο στάδιο ωρίμασης που επιθυμούμε. Οι ντομάτες ωριμάζουν αρκετά γρήγορα σε θερμοκρασία περιβάλλοντος, ενώ στο οικιακό ψυγείο, ανάλογα και με το στάδιο ωρίμασής τους, μπορούν να διατηρηθούν για αρκετές ημέρες.

ΝΤΟΜΑΤΑ, ΤΟ ΚΑΛΥΤΕΡΟ ΦΑΡΜΑΚΟ

Τα 100 γραμμάρια επιτραπέζιας ντομάτας περιέχουν κατά μέσον όρο: 94 γραμμ. νερό, 17 Kcal ενέργεια, 1,2 γραμμ. πρωτεΐνες, 0,2 γραμμ. λιπίδια, 2,8 γραμμ. υδατάνθρακες, 0,03 mg βιταμίνη Β1, 0,03 mg βιταμίνη Β2, 0,9 mg νιασίνη, 42 mg βιταμίνη Α, 25 mg βιταμίνη C, 17 mg νάτριο, 268 mg κάλιο, 26 mg φώσφορο, 11 mg ασβέστιο και 0,4 mg σίδηρο.

Οι ιδιότητες που αποδίδει η παράδοση στην ντομάτα είναι πολλές. Για ρευματικούς πόνους, την αρθρίτιδα, τα νεφρά και τη δυσκοιλιότητα, την όραση και το νευρικό σύστημα. Πιστεύεται, επίσης, ότι η συχνή κατανάλωση ντομάτας βοηθάει στην πρόληψη του καρκίνου του πνεύμονα, του στομάχου και του προστάτη. Η σύγχρονη επιστήμη αναγνωρίζει ότι η ντομάτα, λόγω της περιεκτικότητάς της σε λυκοπένιο, βοηθά την καρδιά, τα αγγεία καθώς και στην πρόληψη της αρτηριοσκλήρωσης. Το λυκοπένιο, επίσης, ως αντιοξειδωτική ουσία καταπολεμά και τα φαινόμενα γήρανσης. Επίσης, λόγω της μεγάλης περιεκτικότητάς της σε βιταμίνη C (2 μέτριες ντομάτες περιέχουν τα 2/3 της ημερήσιας ανάγκης μας σε βιταμίνη C), βοηθά το ανοσοποιητικό σύστημα.

	1. 09-06-2009 23:34
	Πολύ ωραίο άρθρο Ματίνα και ειδικά για μας τους .

iwanna

	2. 10-06-2009 21:41
	Ματίνα μου, καταπληκτική δουλειά. Μπράβο σου.

despoinaki

	3. 10-06-2009 22:14
	πολυ καλο!μπραβο!

margarita79

	4. 14-06-2009 12:05
	Πολύ ενδιαφέρον άρθρο Ματίνα!

voula

	5. 18-06-2009 22:28
	Σας ευχαριστω κοριτσια για τα καλα σας λογια.

matina

Αν θέλετε να σχολιάσετε αυτή τη δημοσίευση, πρέπει να εγγραφείτε πρώτα.
Μόνο οι εγγεγραμμένοι χρήστες μπορούν να γράψουν ένα σχόλιο.
Παρακαλώ συνδεθείτε ή εγγραφείτε.