ΓΥΡΗ

Γύρη

O φιλόσοφος Αριστοτέλης, κάποιες χιλιάδες χρόνια πριν, παρατήρησε στα πόδια της μέλισσας μία κίτρινη σκόνη σε μορφή σβόλων, που τους ονόμασε κήρινθους, δηλαδή κηρός των ανθών. Η ονομασία αυτή έφτασε μέχρι τις μέρες μας και μπορούμε να την ακούσουμε από παλιούς μελισσοκόμους σε διάφορα μέρη της χώρας μας. Στη Νάξο, για παράδειγμα, τη γύρη τη λένε κεράθι ή κεραθό.
Σήμερα, η λέξη γύρη παραπέμπει αυτόματα σε... φταρνίσματα και αναπνευστική δυσφορία. Όμως η γύρη που παίρνουμε από τη μέλισσα δεν είναι αυτή που βρίσκεται στη ατμόσφαιρα, αλλά ένα νέο προϊόν που έχει μεν ως πρώτη ύλη τη γύρη αλλά στην οποία η μέλισσα προσθέτει νέκταρ και στη συνέχεια επεξεργάζεται το μείγμα με το σάλιο της. Η γύρη που προκύπτει από όλη αυτή τη διεργασία ερευνήθηκε, αναλύθηκε και διαπιστώθηκε ότι πρόκειται για έναν φορέα εξαιρετικά χρήσιμων ουσιών για τον άνθρωπο. Ακόμα και για την αντιμετώπιση της αλλεργίας. Ας τη γνωρίσουμε.

Ορισμός
'Είναι η γονιμοποιός κόνις των ανθέων των σπερματόφυτων φυτών'.
Με δυο λόγια η γύρη είναι το σπέρμα των φυτών. Είτε με τον αέρα είτε με τα έντομα -κατά το πλείστον-, η γύρη μεταφέρεται στα θηλυκά λουλούδια των φυτών και έτσι δένει ο καρπός. Το χρώμα της είναι κίτρινο και σε ορισμένα φυτά η παραγωγή της είναι τόσο μεγάλη που την ονομάζουν 'βροχή από θειάφι'. Έτσι, αν πέσει στην επιφάνεια ήρεμων νερών, μπορεί να μαζευτεί με τις χούφτες!

Αριθμοί που εντυπωσιάζουν
Η γύρη αποτελείται από κόκκους. Σε ορισμένα λουλούδια οι κόκκοι είναι μεγάλοι και ευδιάκριτοι με γυμνό μάτι, ενώ σε κάποια άλλα είναι τόσο μικροί, ώστε είναι αδύνατον να τους ξεχωρίσετε. Οι μεγαλύτεροι από αυτούς (π.χ. στις γλυκοκολοκυθιές), στρογγυλού σχήματος, μπορεί να έχουν διάμετρο 2.500 εκατομμυριοστά του μέτρου, ώστε να χρειάζονται τέσσερις στον πόντο. Οι μικρότεροι, όπως του φυτού μη με λησμόνει, σχήματος οβάλ, έχουν μήκος δύο εκατομμυριοστά του μέτρου και χρειάζονται 5.000 από αυτούς για να σχηματίσουμε αλυσίδα ενός πόντου. Αναρωτιέστε μήπως πόσο ζυγίζουν; Πρέπει να μαζευτούν σχεδόν 14.000 μεγάλοι κόκκοι, για να ζυγίσουν ένα γραμμάριο, αν πεις δε για τους μικρούς, χρειαζόμαστε περισσότερους από 300.000 από αυτούς για να να έχουμε ένα ολόκληρο γραμμάριο. Απίστευτη η ελαφρότητα του είναι τους!

Σας ακούμε να ρωτάτε: καλά, πόσοι είναι όλοι αυτοί οι γυρεόκοκκοι; Ιδού λοιπόν μερικοί αριθμοί. Η φουντουκιά παράγει περίπου 2,5 εκατομμύρια γυρεοκόκκους για κάθε ωάριο. Ένας βλαστός κάνναβης μπορεί να έχει παραγωγή 500 εκατομμυρίων γυρεοκόκκων, ενώ αντίθετα ένα ολόκληρο φυτό λιναριού φτιάχνει μόνο 20.000. Ένας αρσενικός κώνος αροκάριας μπορεί να παράγει 1.000 εκατομμύρια γυρεόκοκκους. Έχει υπολογιστεί ότι τα δάση της νότιας και της κεντρικής Σουηδίας παράγουν κάθε χρόνο 75.000 τόνους γύρης. Η ποσότητα αυτή ισοδυναμεί με 1.000.000.000.000.000.000.000 γυρεόκοκκους!
Η μεγαλοσύνη της φύσης μέσα στο απειροελάχιστο!

Συλλογή και συστατικά
Ποιος τη μαζεύει
Η μέλισσα είναι ο συλλέκτης. Αυτός ο ακαταπόνητος εργάτης που μας προσφέρει τόσα πολλά. Όταν η μέλισσα λοιπόν κάθεται πάνω στο λουλούδι για να πάρει χυμούς για το μέλι της, χιλιάδες κόκκοι της γύρης κολλούν στο χνούδι των ποδιών της. Αρκεί να αναφέρουμε ότι κάθε μέλισσα, για ένα κιλό μέλι που θα παραγάγει, πρέπει να επισκεφθεί περισσότερα από 18 εκατομμύρια λουλούδια. Εντυπωσιακό, ε; Σκεφθείτε λοιπόν πόση γύρη μεταφέρει. Όταν επιστρέφει στην κυψέλη, ο μελισσουργός... της έχει στήσει καρτέρι. Έχει προσαρμόσει στην είσοδο της κυψέλης μια γυρεοπαγίδα, δηλαδή ένα διάφραγμα (μεταλλικό ή άλλου υλικού) με τρύπες (συνήθως 5χιλ.), ώστε να επιτρέπεται η είσοδος των μελισσών. Οι τρύπες αυτές, επειδή μετά βίας επιτρέπουν στη μέλισσα να περάσει, την αναγκάζουν να εγκαταλείψει στην είσοδο τα μπαλάκια της γύρης, που έχει συγκεντρώσει στις ειδικές θήκες που έχει στα πόδια της.
Το ερώτημα που τίθεται είναι αν η μέλισσα χρειάζεται τη γύρη; Η απάντηση είναι εύκολη και αυτονόητη. Στην φύση όλα είναι φτιαγμένα με τέτοιο τρόπο ώστε να υπάρχει αρμονία και φυσικά να μην γίνεται σπατάλη των πόρων. Από αυτόν τον κανόνα δεν θα μπορούσε να αποτελεί εξαίρεση η μέλλισα και φυσικά το ερώτημα που έχουμε θέση παραπάνω απαντάτε θετικά. Η γύρη είναι βασική πηγή για την κάλυψη των αναγκών της μέλλισας σε πρωτεΐνη. Είναι εκείνη που, μαζί με το μέλι, αποτελούν το βασιλικό πολτό, ο οποίος με τη σειρά του, τρέφει το γόνο και τη βασίλισσα. Είναι στοιχείο της καθημερινής διατροφής όλων των μελισσών. Είναι, επίσης, η κυρία ουσία που χρησιμοποιείται για την παρασκευή του κεριού με το οποίο θα κτιστούν οι κηρήθρες.
Συμπερασματικά λοιπόν μπορούμε να πούμε ότι η ολοκληρωτική αφαίρεση της γύρης θέτει σε κίνδυνο τη ζωή των μελισσών.

Συστατικά
Αμινοξέα (βασικά συστατικά των πρωτεϊνών), βιταμίνες, μεταλικά στοιχεία, ένζυμα είναι μερικά από τα συστατικά της γύρης. Πλήθος αναλύσεων κατέδειξαν ότι η γύρη περιέχει σχεδόν όλα (20-22) τα απαραίτητα για τον άνθρωπο αμινοξέα, τα οποία ο οργανισμός του δεν μπορεί να συνθέσει. Ας σημειωθεί ότι, ενώ μέχρι στιγμής οι σχετικές αναλύσεις έχουν εντοπίσει 50 ενεργές ουσίες, ακόμη δεν έχουν αποκαλυφθεί όλα τα μυστικά της.
Δείτε στον πίνακα που ακολουθεί πόσο η γύρη υπερτερεί των κατεξοχήν πρωτεϊνούχων τροφών.

Σύγκριση περιεκτικότητας αμινοξέων

Αμινοξέα Κρέας Αβγά Τυρί Γύρη
Βαλίνη 0,91 0,90 2,05 5,70
Θρεονίνη 0,81 0,67 1,38 4,00
Ισολευκίνη 0,93 0,85 1,74 4,50
Λευκίνη 1,28 1,17 2,63 6,70
Λυσίνη 1,45 0,93 2,34 5,70
Μεθιονίνη 0,42 0,39 0,80 1,82
Τρυπτοφάνη 0,20 0,20 0,34 1,30
Φαινυλαλανίνη 0,66 0,69 1,43 3,90

Αναφέρουμε, επίσης, ενδεικτικά τις βιταμίνες και τα μεταλλικά στοιχεία:

Βιταμίνες Μεταλλικά στοιχεία
Β1-θειαμίνη Κάλιο
Β2-ριβοφλαβίνη Μαγνήσιο
Β6-πυριδοξίνη Ασβέστιο
Νικοτινικό οξύ Σίδερο
Παντοθενικό οξύ Πυρίτιο
C-ασκορβικό οξύ Φωσφόρος
Προβιταμίνη Α Θείο
Ε-τοκοφερόλη Χλώριο
Φολικό οξύ Μαγγάνιο

Χρησιμότητα
Όπως θα παρατηρήσετε στον παρακάτω πίνακα, η γύρη που συλλέγουμε από τις μέλισσες έχει θετική επίδραση και στις αλλεργικές καταστάσεις, πράγμα που σίγουρα ακούγεται παράξενο, όταν χιλιάδες άνθρωποι υποφέρουν κάθε άνοιξη. Η εξήγηση είναι απλή. Η γύρη μεταφέρεται με τρεις τρόπους: τον άνεμο (ανεμόφιλη), τα έντομα (εντομόφιλη) και το νερό (υδρόφιλη). Τα αλλεργικά στη γύρη άτομα έχουν αλλεργικές αντιδράσεις όταν εισπνεύσουν την ανεμόφιλη γύρη που υπάρχει στην ατμόσφαιρα. Στη γύρη όμως που παίρνουμε από τη μέλισσα (εντομόφιλη) έχει καταστραφεί κάθε αλλεργικός παράγοντας λόγω του σάλιου και του νέκταρος που χρησιμοποιεί η μέλισσα προκειμένου να πλάσει τη γύρη σε σβόλους για την καλύτερη μεταφορά της. Πολλοί γιατροί ανά τον κόσμο επιχειρούν να ανοσοποιήσουν τους αλλεργικούς ασθενείς τους με μικρές δόσεις γύρης για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Εάν είστε αλλεργικός, μια συζήτηση με το γιατρό σας θα ήταν χρήσιμη.

Οι πρώτες αναφορές στο δυτικό κόσμο για τη μεγάλη σημασία της γύρης γίνονται το 1523 και, μετά το 1751, αρχίζει η χρήση της στη διαιτητική. Η έρευνα και τα πειράματα που έγιναν στους χρόνους που ακολούθησαν μας οδήγησαν στον εντοπισμό των προβλημάτων υγείας, την επίλυση ή την πρόληψη των οποίων η γύρη μπορεί να βοηθήσει.

Θετική επίδραση της γύρης σε:
1 Κρυολογήματα και γρίπη
2 Αλλεργικό συνάχι, άσθμα, αλλεργίες
3 Προβλήματα προστάτη
4 Προστατίτιδα
5 Ρευματισμούς και αρθρίτιδες
6 Τριχόπτωση
7 Δερματικά προβλήματα
8 Παθήσεις από ακτινοβολία
9 Ηπατικά προβλήματα
10 Γυναικολογικά προβλήματα
11 Νοητική ικανότητα
12 Αναζωογόνηση
13 Σεξουαλική ικανότητα
14 Κόπωση
15 Διαβήτη
16 Στρες, άγχος, κατάθλιψη, αϋπνία, αμνησία
17 Προβλήματα όρασης
18 Εντερικές διαταραχές
19 Νόσο του Πάρκινσον
20 Εγκεφαλικές διαταραχές

Αναγκαίες γνώσεις
Όλα όσα προηγήθηκαν σίγουρα θα σας κάνουν το συντομότερο δυνατόν να βγείτε σε αναζήτηση γύρης. Μη βιάζεστε. Υπάρχουν κάποιες πληροφορίες που θα πρέπει να έχετε, πριν επιχειρήσετε την προμήθειά της.

Από την κυψέλη στο σπίτι μας!
Μετά τη συλλογή της, η γύρη πρέπει να απαλλαγεί από τα μικρόβια, καθώς και από κάθε ξένο σώμα και μετά να ξηρανθεί. Η ξήρανση πρέπει να γίνει μακριά από τον ήλιο και σε μέρος σκοτεινό και καλά αεριζόμενο ή σε ειδικές συσκευές-ξηραντήρια με ηλεκτρικούς ανεμιστήρες και σε θερμοκρασία το πολύ 40 βαθμών Κελσίου. Έτσι αποβάλλεται η υγρασία, η οποία διαφορετικά θα κατέστρεφε τη γύρη, οι δε λαμπτήρες υπεριώδους ακτινοβολίας, με τους οποίους είναι εφοδιασμένοι οι ξηραντήρες, καταστρέφουν τα ενεργά μικρόβια. Προσοχή: ψήσιμο στο φούρνο σημαίνει καταστροφή όλων των πολύτιμων συστατικών της.
Η συσκευασία της, μετά την ξήρανση, γίνεται σε γυάλινα δοχεία, που σφραγίζουν καλά με φελλό και αποθηκεύονται σε μεγίστη θερμοκρασία 12 βαθμών Κελσίου. Η διατήρησή της στο ψυγείο μας είναι εξ ίσου αποτελεσματική.

Τα 3'Π'
Πότε πρέπει να παίρνουμε γύρη; Πώς; και Πόσο;

Πότε: Όταν είναι για τη γενική τόνωση του οργανισμού, μπορούμε να την καταναλώνουμε για μικρά χρονικά διαστήματα (τεσσάρων με έξι εβδομάδων), μερικές φορές το χρόνο (τρεις, τέσσερις) και ειδικά κατά τις εποχικές αλλαγές, όταν ο οργανισμός χρειάζεται ενίσχυση. Αν όμως θέλετε να τη χρησιμοποιήσετε για συγκεκριμένα προβλήματα υγείας, τότε θα πρέπει πρώτα να συμβουλευθείτε το γιατρό σας.

Πόσο: Η κανονική δόση για ενήλικους, χωρίς προβλήματα υγείας, καθορίζεται σε 15-20 γραμμάρια την ημέρα. Αν η γύρη είναι σε μορφή κόκκων, η παραπάνω ποσότητα αντιστοιχεί σε μία κουταλιά της σούπας. Αν είναι σε ταμπλέτα ή κάψουλα ακολουθούνται οι οδηγίες που αναγράφονται στη συσκευασία. Η συνιστώμενη ημερήσια δόση είναι μία κουταλιά της σούπας κάθε πρωί με άδειο στομάχι.

Πώς: Είναι προτιμότερο να την αγοράζουμε σε κόκκους. Η δόση (μία κουταλιά) πρέπει να κρατηθεί αρκετά στο στόμα, για να ποτιστεί καλά με σάλιο, και να μασηθεί επίσης πολύ καλά. Επειδή η γεύση της είναι πικρίζουσα, στις περιπτώσεις που η πικρίλα είναι έντονη αναμειγνύουμε με μέλι, και συγκεκριμένα ένα μέρος γύρη προς δύο μέρη μέλι.

Προσοχή: Ενήλικοι με προβλήματα υγείας, καθώς και παιδιά θα πρέπει πρώτα να συμβουλεύονται γιατρό.

Ενημερωτικό υλικό από το βιβλίο 'Γύρω από τη γύρη' του κ. Θανάση Μπίκου, γεωπόνου του υπουργείου Γεωργίας