Υπερκινητικό παίδι

Σαν καλοκουρδισμένο μοτεράκι! Το παιδί που δεν μπορεί να συγκεντρωθεί σε αυτό που κάνει, στριφογυρίζει σαν σβούρα από το ένα παιχνίδι στο άλλο, μιλάει ακατάπαυστα, μπορεί να μην είναι απλά ζωηρό, αλλά να υποφέρει από το σύνδρομο της υπερκινητικότητας!

Την ώρα που πας να σερβίρεις το φαγητό, ο Γιαννάκης ο σίφουνας, ο βενιαμίν της οικογένειας, περνάει από δίπλα σου, μπερδεύεται στα πόδια σου και πριν το καταλάβεις η πιατέλα πετάγεται προς το ταβάνι για να προσγειωθεί στη συνέχεια στο καλογυαλισμένο παρκέ.

«Μαμά, δεν το ήθελα!» σου πετάει την ώρα που καταρρέει η βιβλιοθήκη από μια αδέξια κίνησή του! Στο αμέσως επόμενο λεπτό, ο μικρός τραβάει την άκρη από το τραπεζομάντιλο και όλα τα σερβίτσια με το φαγητό καταλήγουν στο πάτωμα! Η μέρα συνεχίζεται κάπως έτσι, με το παιδί να τρέχει μέσα στο σπίτι από δω και από κει να κυνηγάει πότε τη γάτα και πότε την αδερφή του, να χοροπηδάει στο κρεβάτι και να στριφογυρίζει στο γραφειάκι του λες και έχει μέσα του ένα καλοκουρδισμενο μοτεράκι. Οι περισσότεροι γονείς, πιστεύοντας πως το παιδί τους είναι ζωηρό και άτακτο, το μαλώνουν ή αρχίζουν τις τιμωρίες. Στην πραγματικότητα όμως το πρώτο που πρέπει να κάνουν είναι να επισκεφθούν μαζί με το «ασίγαστο μοτεράκι» τους έναν καλό παιδοψυχολόγο. Γιατί όταν ένα παιδί είναι συνέχεια στο τρέξιμο και στην άσκοπη ενεργητικότητα, υπάρχει περίπτωση να υποφέρει από σύνδρομο υπερκινητικότητας και διάσπασης της προσοχής.

Σημάδια και συμπτώματα του προβλήματος
Το παιδί που υποφέρει από αυτό το σύνδρομο δυσκολεύεται να αξιολογήσει και να επεξεργαστεί τα ερεθίσματα που παίρνει από το περιβάλλον, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να συγκεντρωθεί σε κάποιο από αυτά. Επίσης, δεν είναι σε θέση να δώσει προτεραιότητα στις εικόνες που δέχεται καθημερινά από το χώρο που ζει και κινείται, ούτε να οργανώσει όλα όσα ακούει, καθώς η προσοχή του διασπάται πολύ εύκολα από τα διάφορα εξωτερικά ερεθίσματα. Επιπλέον, του είναι αδύνατον να παραμείνει στην ίδια θέση για αρκετή ώρα ή να ασχοληθεί για πολύ με τα ίδια πράγματα, ενώ σπάνια τελειώνει κάτι που έχει αρχίσει. Την ίδια ώρα δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί, δείχνει να μη σε ακούει όταν του μιλάς, σαν να βρίσκεται στον κόσμο του, και δεν εννοεί να υπακούσει σε κανόνες και να πειθαρχήσει. Στο μεταξύ, δεν σε αφήνει να αρθρώσεις λέξη. Σε διακόπτει συνέχεια, μιλάει ακατάπαυστα, αφήνεται στην παρορμητικότητά του, ενώ αν πηγαίνει σε παιδικό σταθμό δεν είναι σε θέση να προσαρμοστεί με τις βασικές απαιτήσεις μιας οργανωμένης ομάδας. Αρκετά μάλιστα από τα παιδιά με σύνδρομο υπερκινητικότητας αντιμετωπίζουν μαθησιακές δυσκολίες.

Τι μπορεί να φταιει
Το πρόβλημα της υπερκινητικότητας και της διάσπασης προσοχής φαίνεται ότι έχει βιολογικά αίτια, τα οποία όμως δεν έχουν διευκρινιστεί. Αν και δεν ξέρουμε τι ακριβώς φταίει, οι ερευνητές εξετάζουν μια πληθώρα από πιθανούς γενετικούς και περιβαλλοντικούς λόγους. Έρευνες έχουν δείξει ότι πολλά παιδιά που πάσχουν από το συγκεκριμένο σύνδρομο έχουν έναν πολύ στενό συγγενή με το ίδιο πρόβλημα. Έχουν επίσης ανακαλύψει αν και δεν είναι σίγουροι κατά πόσο αυτό είναι η αιτία του προβλήματος ότι συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου τους είναι 5% 10% μικρότερες σε μέγεθος και δραστηριότητα σε σχέση με τα άλλα παιδιά. Φαίνεται λοιπόν ότι η διάσπαση προσοχής του παιδιού και η υπερκινητικότητά του οφείλονται τις περισσότερες φορές σε κάποια εγκεφαλική δυσλειτουργία. Επίσης πρόσφατες έρευνες συνδέουν το πρόβλημα:
•με το κάπνισμα και τη χρήση ναρκωτικών ουσιών από την πλευρά της μητέρας κατά την κύηση.
•με τον πρόωρο τοκετό και το χαμηλό βάρος γέννησης του μωρού.
•με το μολυσμένο περιβάλλον (υψηλή ποσότητα μολύβδου) στο οποίο μπορεί να μένει μια οικογένεια και το οποίο έχει επίσης «ενοχοποιηθεί.
•με τις χρωστικές ουσίες στις τροφές και την υπερβολική κατανάλωση ζάχαρης από ένα παιδάκι.

Ποτέ εντοπίζεται η υπερκινητικοτητα
Το πρόβλημα της υπερκινητικότητας εντοπίζεται Η από την οικογένεια συνήθως στη νηπιακή ηλικία, αρκεί οι γονείς να είναι προσεκτικοί για να το αντιληφθούν. Άλλωστε, τα παιδιά όπως και οι... φάροι εκ πέμπουν συνεχώς σήματα. Μπορεί λοιπόν η μητέρα ή ο πατέρας του παιδιού να καταλάβουν το πρόβλημά του την ώρα που εκείνο παίζει με μια ομάδα συνομηλίκων του, παρατηρώντας προσεκτικά τον τρόπο με τον οποίο επικοινωνεί. Στην περίπτωση που δεν καταλάβουν τίποτα, μπορεί να το αντιληφθεί η νηπιαγωγός όταν το παιδί πάει στον παιδικό σταθμό. Δυστυχώς όμως αυτό δεν συμβαίνει πάντα και υπάρχουν αρκετές περιπτώσεις όπου το σύνδρομο δεν αξιολογείται όπως θα έπρεπε. Στις περιπτώσεις αυτές το παιδί:
•Δεν μπορεί να παρακολουθήσει σωστά τα μαθήματα του.
•Δεν χαίρεται το παιχνίδι με τα άλλα παιδιά, γιατί δεν είναι σε θέση να παίξει οργανωμένα μαζί τους.
•Νιώθει χαμηλή αυτοεκτίμηση και αρχίζει να έχει ψυχολογικά προβλήματα από τη στιγμή που εισπράττει την απόρριψη των συμμαθητών του.

Τα 3 «καμπανάκια»
Η συμπεριφορά των παιδιών που υποφέρουν από το σύνδρομο της υπερκινητικότητας έχει 3 χαρακτηριστικά, αφού τα παιδιά αυτά:
•ενεργούν χωρίς προηγουμένως να σκεφτούν
•είναι διαρκώς αεικίνητα
•δεν μπορούν να συγκεντρωθούν σε ό,τι κάνουν.

Αν και όλα τα παιδιά παρουσιάζουν τέτοιου είδους προβλήματα συμπεριφοράς ειδικά αν είναι ενθουσιασμένα, αγχωμένα ή κουρασμένα, στα παιδιά με υπερκινητικό σύνδρομο τα συγκεκριμένα συμπτώματα κρατάνε μεγάλο χρονικό διάστημα, παρουσιάζονται συχνά και είναι ιδιαίτερα έντονα. Αν λοιπόν διαπιστώσετε ότι το παιδί σας παρουσιάζει ένα ή περισσότερα από τα παραπάνω χαρακτηριστικά για πάνω από 6 μήνες και επηρεάζει αρνητικά τη ζωή του στο σχολείο, στο σπίτι ή τις σχέσεις με τους φίλους του, πρέπει να μιλήσετε με τον παιδίατρό σας ο οποίος και θα σας συμβουλέψει για το τι θα κάνετε στη συνέχεια.

Η επίσκεψη στον παιδίατρο
Είναι πολύ σημαντικό να μοιραστείτε τις ανησυχίες σας με τον γιατρό ο οποίος θα εξετάσει το παιδί σας. Πρέπει όμως:
•να απαντήσετε αναλυτικά και με απόλυτη ειλικρίνεια στις ερωτήσεις που θα σας κάνει σχετικά με την ανάπτυξη και τη συμπεριφορά του παιδιού σας,
•να του μιλήσετε με λεπτομέρειες για το οικογενειακό ιατρικό ιστορικό σας, γιατί έρευνες έχουν δείξει ότι το πρόβλημα της υπερκινητικότητας μπορεί να έχει γενετικές καταβολές και η κληρονομικότητα παίζει σημαντικό ρόλο,
•να του πείτε αν έχετε περάσει κάποιες δυσάρεστες καταστάσεις τον τελευταίο καιρό στο σπίτι, αφού τα παιδιά που έχουν υποστεί την εμπειρία ενός διαζυγίου των γονιών τους ή μιας σοβαρής ασθένειας μπορεί να συμπεριφέρονται σαν να έχουν υπερκινητικότητα.

Η ήρεμη ατμόσφαιρα κάνει θαύματα
Η θεραπευτική αγωγή του παιδιού που υποφέρει από το σύνδρομο της υπερκινητικότητας διαμορφώνεται σύμφωνα με το πόσο προχωρημένη είναι η κατάστασή του, καθώς το μέγεθος των δυσκολιών διαφέρει από παιδί σε παιδί. Σε κάποιες περιπτώσεις δηλαδή αρκεί οι γονείς να απευθυνθούν σε έναν ψυχολόγο. Τις περισσότερες φορές όμως ζητείται η συνεργασία και άλλων ειδικών όπως είναι:
•ο εργοθεραπευτής,
•ο λογοθεραπευτής,
•ο ειδικός παιδαγωγός,
•ο παιδίατρος ή ο αναπτυξιολόγος παιδίατρος, που εξειδικεύεται στην αποκατάσταση των διαταραχών ανάπτυξης.

Όλοι αυτοί οι ειδικοί συνεργάζονται μεταξύ τους με κοινό στόχο να καταρτιστεί ένα πρόγράμμα θεραπείας ευχάριστο για το παιδί, ώστε να μπορεί να το παρακολουθεί χωρίς να βαριέται ή να κουράζεται. Στις ΗΠΑ, εκτός από όλα αυτά, είναι απαραίτητη τις περισσότερες φορές και η φαρμακευτική αγωγή που οι ειδικοί τη συνιστούν στο 70% των περιπτώσεων. Αντίθετα, στην Ευρώπη οι γιατροί δίνουν ιδιαίτερη σημασία στο ήρεμο οικογενειακό περιβάλλον, προσπαθώντας να πείσουν τους γονείς για τον ευεργετικό αντίκτυπο που έχει στην υγεία του παιδιού η ήρεμη και γαλήνια οικογενειακή ατμόσφαιρα μακριά από άγχη, ένταση και ψυχρότητα.

Η καθημερινότητα και ο ρόλος τον γονιών
Σήμερα, περισσότερα από 2,5 εκατομμύρια παιδιά στις ΗΠΑ παίρνουν φάρμακα για την υπερκινητικότητα και άλλο μισό εκατομμύριο για την κατάθλιψη και το άγχος. Οι ειδικοί έχουν αμφιβολίες κατά πόσον τα φάρμακα αυτά είναι ασφαλή και αποτελεσματικά για τα παιδιά, που μπορεί να τα ξεκινάνε ακόμα και από τα 2 τους χρόνια. Ένα πάντως είναι σίγουρο: Το πρόβλημα της υπερκινητικότητας και της ελλειμματικής προσοχής δεν θεραπεύεται, μπορεί όμως να αντιμετωπιστεί πολύ αποτελεσματικά και το παιδί να ζήσει μια φυσιολογική ζωή. Σκοπός των ειδικών είναι να μάθουν στο παιδί να ελέγχει τη συμπεριφορά του και στους γονείς του να δημιουργούν ήρεμη ατμόσφαιρα μέσα στο σπίτι. Κάθε περίπτωση όμως είναι μοναδική και τα πάντα εξαρτώνται από τα συμπτώματα του προβλήματος και τις ανάγκες κάθε παιδιού. Οι 3 βασικοί άξονες στους οποίους κατευθύνουν οι ειδικοί τους γονείς είναι: να οργανώσουν από την αρχή το περιβάλλον του παιδιού να του δίνουν ξεκάθαρες και σύντομες οδηγίες να καθιερώσουν ένα πολύ συγκεκριμένο σύστημα επιβραβεύσεων για τη σωστή συμπεριφορά, αλλά και αρνητικών συνεπειών όταν το παιδί δεν ακούει.

Πάντα στο πλευρό του
Εσείς είστε το πιο ισχυρό στήριγμα του παιδιού σας και μαζί με μια ομάδα ανθρώπων που το αγαπούν και το νοιάζονται (όπως οι δάσκαλοι' του, οι διάφοροι ειδικοί και τα άλλα μέλη της οικογένειάς σας) θα σταθείτε η πυξίδα που έχει τόση ανάγκη για να ανακαλύψει το δρόμο της επιτυχίας στη ζωή του. Μπορείτε λοιπόν να το βοηθήσετε με μερικά απλά καθημερινά πράγματα:
•Προσπαθήστε να δημιουργήσετε μια ρουτίνα που θα ακολουθείτε πιστά κάθε μέρα. Μπορείτε μάλιστα να γράψετε αυτό το καθημερινό πρόγράμμα του παιδιού σας σε ένα χαρτί και να το κολλήσετε σε ένα σημείο που θα το βλέπει, ώστε να ξέρει πότε είναι η ώρα για να παίξει, να κάνει τις δουλειές του σπιτιού ή να διαβάσει.
•Βοηθήστε το παιδί σας να οργανωθεί. Προσπαθήστε να βάζετε τη σχολική τσάντα, τα ρούχα και τα παιχνίδια του στο ίδιο σημείο κάθε μέρα για να μην τα χάνει. Αποφύγετε όσο μπορείτε τους... περισπασμούς. Όταν π.χ. το παιδί μελετά, κλείστε την τηλεόραση ή το ραδιόφωνο και μην αφήνετε τίποτα να αποσπάσει την προσοχή του.
•Χρησιμοποιήστε ένα σύστημα ανταμοιβών, φροντίζοντας όμως να έχετε ρεαλιστικούς στόχους και απαιτήσεις. Μπορείτε π.χ. να του χαρίζετε ένα μικρό δωράκι κάθε φορά που καταφέρνει κάτι.
•Ποτέ μη φωνάζετε δυνατά και μη χτυπάτε το παιδί σας. Αντί νια άλλη τιμωρία, προτιμήστε τη στέρηση προνομίων (π.χ. δεν θα πας σινεμά, δεν θα φας παγωτό).
•Βοηθήστε το να ανακαλύψει το ταλέντο του. Όλα τα παιδιά χρειάζονται την επιτυχία για να νιώσουν καλά με τον ίδιο τους τον εαυτό. Στην περίπτωση αυτή ένα σπορ ή ένα μουσικό όργανο μπορούν να κάνουν θαύματα.