Προβλήματα συμπεριφοράς στο σχολείο

[Σχολική φοβία]

   Τα προβλήματα συμπεριφοράς στο σχολείο σχετίζονται με τις δυσκολίες που συναντούν τα παιδιά και οι έφηβοι στην προσπάθειά τους να προσαρμοστούν αποτελεσματικά στον χώρο αυτό.
   Τα προβλήματα συμπεριφορά έχουν τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:
1. Σημαντική απόκλιση από αυτό που θεωρείται μέσο-φυσιολογικό για την ηλικία, το φύλο και το κοινωνικό περιβάλλον του παιδιού
2. Αξιοπρόσεχτη συχνότητα, ένταση και διάρκεια της απόκλισης
3. Εσωτερική δυσφορία του παιδιού, η οποία το κάνει να υποφέρει
4. Παρεμπόδιση της ανάπτυξης του παιδιού σε έναν ή περισσότερους τομείς, όπως είναι ο γνωστικός (νοητικός), ο διαπροσωπικός (κοινωνικός) και ο συναισθηματικός.

   Η μετάβαση του παιδιού στο Γυμνάσιο συμπίπτει χρονικά με τον ερχομό της ήβης και τις ραγδαίες αλλαγές στο σωματικό-βιολογικό και κατ΄επέκταση στο νοητικό, συναισθηματικό και κοινωνικό τομέα. Οι αλλαγές αυτές, σε συνδυασμό με την είσοδο στο καινούριο σχολικό περιβάλλον του Γυμνασίου, που είναι πολυπληθές, περισσότερο απρόσωπο και απαιτητικό, κάνουν τον έφηβο ιδιαίτερα ευάλωτο, με αποτέλεσμα την εκδήλωση προβλημάτων συμπεριφοράς.
   Σχολική φοβία
Ένα πρώτο πρόβλημα συμπεριφοράς είναι η σχολική φοβία, που είναι ένας έντονος, παράλογος φόβος απέναντι στη φοίτηση στο σχολείο και εκδηλώνεται κυρίως με σωματικά συμπτώματα (π.χ. πονοκεφάλους, πόνους στην κοιλιακή χώρα, εμετούς κτλ.). Η σχολική φοβία παρουσιάζεται για πρώτη φορά και πολύ πιο έντονα με την έναρξη της φοίτησης του παιδιού στο σχολείο. Στην εφηβική ηλικία όμως το πρόβλημα είναι δυνατό να λάβει ιδιαίτερες διαστάσεις, καθώς δυσκολεύει την προσπάθεια του εφήβου να ανεξαρτητοποιηθεί από την οικογένεια και τον τοποθετεί σε μειονεκτική θέση ως προς την παρακολούθηση των μαθημάτων, την επίδοση στις εξετάσεις και, επομένως, τη μελλοντική επιτυχία του.
  "Σκασιαρχείο"
Ένα άλλο πρόβλημα συμπεριφοράς είναι το "σκασιαρχείο", κατά το οποίο ο μαθητής απουσιάζει αδικαιολόγητα από το σχολείο. Πηγαίνει δήθεν στο σχολείο, αλλά μετά το "σκάει" και περιπλανιέται σε διάφορα μέρη ή πηγαίνει σε διάφορους τόπους διασκλεδασης (π.χ. καφετέρια, ηλεκτρονικά παιχνίδια κτλ.). Οι "σκασιάρχες" σχηματίζουν συνήθως μια παρέα και, όπως έχει διαπιστωθεί, κατά την περιπλάνησή τους έχουν την ευκαιρία να προβαίνουν, όχι σπάνια, σε αξιόποινες πράξεις, όπως είναι οι διαρρήξεις και οι μικροκλοπές. Το "σκασιαρχείο" παρουσιάζεται συχνότερα στα μεγαλύτερα παιδιά απ' ό,τι στα μικρότερα και είναι πιο συχνό στα σγόρια. Τα παιδιά που κάνουν συχνά "σκασιαρχείο" ενδέχεται, σε κάποιο ποσοστό, να σταματήσουν οριστικά τη φοίτησή τους στο σχολείο.
   Διαφορές "σκασιαρχείου"-σχολικής φοβίας
Το "σκασιαρχείο" διαφέρει από τη σχολική φοβία. Η σχολική φοβία έχει τις ρίζες της στο άγχος αποχωρισμού από τη μητέρα ή σε περιστασιακές τραυματικές εμπειρίες στο χώρο του σχολείου. Ο έφηβος παραμένει σπίτι του, όταν δεν πηγαίνει στο σχολείο, και οι γονείς είναι γνώστες της κατάστασης αυτής. Αντίθετα, το "σκασιαρχείο" έχει τις ρίζες του συχνά στη σχολική αποτυχία, που κάνει τον έφηβο να αντιπαθεί το σχολείο, και στο ακατάλληλο οικογενειακό περιβάλλον (χαμηλό κοινωνικό-οικονομικό επίπεδο, παραμέληση ή απόρριψη από τους γονείς, συναισθηματικές συγκρούσεις). Ο έφηβος που κάνει "σκασιαρχείο" περιπαλνιέται εκτός σπιτιού εν αγνοία των γονέων του.
   Διαταρακτική συμπεριφορά
Η διαταρακτική συμπεριφορά είναι ένα άλλο είδος προβληματικής συμπεριφοράς. περιλαμβάνει μία δέσμη συμπεριφορών, όπως είναι οι ακόλουθες:
1. Η διατάραξη του μαθήματος με αστεία, με διακοπές του καθηγητή όταν μιλάει, με ανάρμοστη γλώσσα κτλ. Εδώ ανήκει και η "ανυπακοή", που εκδηλώνεται ως άρνηση του μαθητή να εκτελέσει οδηγίες, να συμμετάσχει σε εξετάσεις και να κάνει προγραμματισμένες εργασίες.
2. Η επιθετική συμπεριφορά προς τον εκπαιδευτικό ή/και προς τους μαθητές, με απειλές και εκφοβισμούς, με διαπληκτισμούς, εκβιασμούς, βιαιότητες κτλ. Εδώ ανήκει και η έλλειψη φροντίδας για τα βιβλία, το "γράψιμο" στους τοίχους, η καταστροφή αντικειμένων και οι βανδαλισμοί εντός και εκτός σχολείου.
   Η αντικοινωνική συμπεριφορά γενικα
Ένα πιο ακραίο είδος προβληματικής συμπεριφοράς είναι η αντικοινωνική συμπεριφορά (εντός και εκτός σχολείου). Ο έφηβος παραβιάζει τους αυτονόητους από τα μέλη μιας κοινωνίας κανόνες και κώδικες συμπεριφοράς. Η αντικοινωνική συμεριφορά κυμένεται από την επιδεκτική και προκλητική άρνηση της αυθεντίας και του ρόλου του εκπαιδευτικού (και άλλων υπεύθυνων ατόμων), την αντίσταση στην εξουσία των ενηλίκων και την έλιψη αυτοελέγχου, η οποία οδηγεί τον έφηβο να ζητάει άμεση ικανοποίηση των στιγμιαίων παρορμήσεών του, πέρι την παραπτωματική συμπεριφορά, δηλαδή αυτή τη συμπεριφορά που φέρνει τον έφηβο αντιμέτωπο με το νόμο. Οι συνυθέστερες παραπτωματικές συμπεριφορές των εφήβων είναι η κλοπή, η ληστεία, ο εκβιασμός, η σύσταση συμμορίας, η χρήση παράνομων ουσιών (π.χ. ναρκωτικά), ο χουλιγκανισμός, ο βανδαλισμός, η πρόκληση σωματικών βλαβών κσι η σεξουαλική κακοποίηση.
   Η αντικοινωνική συμπεριφορά χαρακτηρίζει συνήθως νεαρά άτομα που νιώθουν κατώτερα και "περιθωριοποιημένα", έχουν χαμηλή σχολική επίδοση, μειωμένες κοινωνικές δεξιότητες και προέρχονται από μειονεκτικό ή/και διαταραγμένο οικογενειακό περιβάλλον. Το πρόβληαμ αυτό έχει βαθύτερα αίτια (κοινωνικά, οικονομικά, πολιτικά) και, για να νατιμετωπιστεί, πρέπει να ληφθούν υπόψη τα αίτια που αναφέραμε.
   
Το "σκασιαρχείο" της Χριστίνας
Μια 16χρονη κοπέλα, η Χριστίνα, είχε παραπεμφθεί σε Επιμελητή Ανηλίκων, γιατί το "έσκαγε" συστηματικά από το σχολείο. Η μητέρα του κοριτσιού, στην προσπάθειά της να τη βοηθήσει, της έκοψε το χαρτζιλίκι, της απαγόρευσε να χρησιμοποιεί το τηλέφωνο και της περιόρισε τις εξόδους. Δεν της εξήγησε όμως με σαφήνεια τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσε να ξανακερδίσει αυτά τα "χαμένα" προνόμια. Όταν άρχισε η παρέμναση, ο υπεύθυνος των απουσιών του σχολείου, όπως είχε συμφωνηθεί, κάθε φορά που η Χριστίνα παρακολουθούσε όλα τα μαθήματα της ημέρας, της έδινε ένα σημείωμα ότι παρακολούθησε τα μαθήματά της την ημέρα εκείνη κανονικά. Το σημείωμα αυτό η Χριστίνα θα το εξαργύρωνε από τη μητέρα της με κάποιο προνόμιο ή κάποια αμοιβή που της είχε αφαιρεθεί. Επίσης, είχε τονιστεί στη μητέρα της να επαινεί την Χριστίνα κάθε φορά που έφερνε το σημείωμα για την καλή της συμπεριφορά στο σχολείο. μέσα σε 7 περίπου βδομάδες η συμπεριφορά του κοριτσιού βελτιώθηκε τόσο πολύ, που τα σημειώματα δε χρειάζονταν πλέον. Πριν από τη "θεραπεία" της η Χριστίνα είχε απουσιάσει τις 30 από τις 46 ημέρες, ενώ για 3 μήνες αφότου άρχισε η παρέμβαση έλειψε μόνο σε 2 περιπτώσεις και ούτε 1 φορά για την υπόλοιπη χρονιά. Κάποια βελτίωση επίσης παρουσίασε και η απόδοσή της στα μαθήματα, καθώς και η στάση της και το ενδιαφέρον της απέναντι στο σχολείο.

Ένα από τα καλύτερα άρθρα που έχω διαβάσει.
Τόσο κατατοπιστικό και χρήσιμο.
Δεν γνώριζα ότι υπάρχει επιμελητής ανηλίκων... Τελικά ένα είναι το σίγουρο, η επικοινωνία και όχι η τιμωρία είναι νομίζω το κλειδί.

Πραγματικά τρέμω για τα χρόνια που έρχονται και θα μπει ο γιος μου εφηβεία.

Και μόνο που τα διάβασα... φρίκαρα.
Εύχομαι να μη τα ζήσω κιόλας.

Όσο για το παράδειγμα που μας παραθέτει το άρθρο θα έλεγα ότι δεν είναι από ελληνικό σχολείο. Ούτε και γω έχω ακούσει ότι υπάρχει επιμελητής ανηλίκων!

Δεν ξέρω τι να πω.......Ο γιος μου πάει γ΄τάξη και είναι πρώτος σε όλα ,πρώτος στα μαθήματα αλλά και στις σκανταλιές κατά την γνώμη των δασκάλων του.΄Οταν τον βάζουν τιμωρία για κάτι που είπε ή έκανε, όλη ητάξη του συμπαραστέκεται και πάνε δίπλα του μ'αποτέλεσμα η τιμωρία να μην έχει ισχύ,αφού οι φίλοι του είναι δίπλα του και κάνουν ότι τους λέει.
Σπάνε τα νεύρα της δασκάλας,σπάνε και τα δικά μου!!!!!
Τις προάλες με καλέσανε επειδή είπε έναν συμμαθητή του ''στραβό'' καθώς και τη λέξη ''πορδή'' και μου κάνανε σύσταση να μην επαναληφθεί και να μην βρίζει!!!!!!!!!!!!!!!!!
Για μισό λεπτό.................έλεος...........αλλά αν είναι βρισιά και αυτό τότε τι να πω;;;;;;;;;  μήπως είμαι μανούλα που αφήνει τα παιδιά της πολύ ανεξάρτητα;;;;;;;;;
Εμείς τι λέγαμε στην ηλικία τους;;;;;;;  μην τρελαθώ κιόλας κι όχι τίποτα άλλο, από εδώ που μένω εγώ η Λέρος ένα βήμα είναι!!!!!!!!!!!!!! 

Ελπίδα μου, ψυχραιμία! 
Εγώ της Α/θμιας δεν είμαι, αλλά νομίζω ότι τα πράγματα στη Β/θμια είναι χειρότερα.
Το καλύτερο είναι να καθίσετε με τον άντρα σου και το παιδί και να μιλήσετε, σε ήρεμο πάντα ύφος.
Εξηγείστε του ότι το σχολείο έχει κανόνες και αυτούς πρέπι να τους σέβεται και να τους τηρεί. ότι δεν είναι σωστό να μαλώνει με τα άλλα παιδάκια ή έστω να τους λέει "κακιές" κουβεντούλες (''στραβό''), γιατί έτσι παραβαίνει τον σημαντικότερο κανόνα της τάξης, τον σεβασμό. Εξηγείστε του ότι δεν είναι υποχρεωμένο να κάνει παρέα με άλλα παιδάκια, αν δεν συμπαθιούνται μεταξύ τους και ότι έτσι συμβαίνει με όλους τους ανθρώπους, άρα και με τα παιδιά της ηλικίας του.
Εξηγείστε του ότι κακώς ανέφερε τη λέξη ''πορδή'', εφόσον και αυτή εντάσσεται στις "απαγορευμένες".
Πιάστε τον στο φιλότιμο και πείτε του ότι σας κάνει πολύ περήφανους που είναι πρώτος στα μαθήματα, αλλά συγχρόνως σας στενοχωρεί που κάνει και σκανταλιές. Βέβαια, παιδάκι είναι, αλλά δώστε του να καταλάβει ότι το μάθημα είναι μάθημα και ότι ο χρόνος που είναι στην τάξη είναι αφιερωμένος μόνο για τα βιβλία τους και για να μαθαίνουν καινούρια πράγματα. Γι' αυτό, εξάλλου, υπάρχουν και τα διαλείμματα, γαι να εκτονώνονται, να παίζουν, να φωνάζουν λίγο παραπάνω...
Στο τέλος, ρωτήστε τον γιατί διακόπτει το μάθημα το μάθημα και τον βάζουν τιμωρία. Πρέπει να ακούσεις και τα πράγματα από την δική του πλευρά. 
Δοκίμασέ το, Δεσποινάκι μου, αξίζει τον κόπο. Σήμερα τα παιδιά είναι πολύ ώριμα και πολλές φορές, όταν ανοίγεις μαζί τους διάλογο, εκπλήσσεσαι από ό,τι βγαίνει από μέσα τους. 

Υ. Γ1: Θα ήθελα να με ενημερώσεις για το αποτέλεσμα της συζήτησής σας, είτε εδώ είτε με πμ.

Ωραίο το άρθρο και κατατοπιστικότατο αλλά έχω μια ένσταση βρε παιδιά. Κι εμείς κάναμε κοπάνες (εγώ πάντως πολλές  ) δεν σημαίνει ότι τις κάναμε για να κλέψουμε ή να προβούμε σε αξιόποινες, σύμφωνα με το άρθρο, πράξεις. Ας θυμηθούμε λίγο όλοι μας τη γλυκιά αίσθηση ελευθερίας που μας άφηνε αυτή η μικρή αταξία. Η εφηβεία είναι μια ρομαντικά άγρια περίοδος της ζωής μας και το ίδιο περίπου θα είναι και για τα παιδιά μας. Ας μην τα βάζουμε όλα στο ίδιο τσουβάλι.  Παν μέτρον άριστον!

Παιδιά νομίζω ότι έχει να κάνει με την ψυχοσύνθεση του κάθε παιδιού και με τη δυνατότητα του έχει ο δάσκαλος να το δει και να του φερθεί ανάλογα. Το λέω κρίνοντας από τον εαυτό μου. ¨Ημουν πολύ άτακτη από μικρή και ενώ αν μου εξηγούσαν κάτι το δεχόμουν αντίθετα αντιδρούσα πολύ άσχημα στις τιμωρίες και στο σπίτι και στο σχολείο. Στο δημοτικό είχα τον ίδιο δάσκαλο μέχρι την πέμπτη, πολύ καλός από πλευράς γνώσεων αλλά κατά τα άλλα μηδέν. Μας χτυπούσε πολύ όλα τα παιδιά κι εγώ αντιδρούσα πάντα άσχημα σ αυτό. Ήμουν όμως άριστη μαθήτρια και αυτό μου έδινε άλλο αέρα. Είχα όμως θέμα μαζί του και γι αυτό έκανα διάφορες σκανταλιές. Αφού θα τις έτρωγα έτσι κι αλλιώς να τις έτρωγα δίκαια. Και σας μιλάω για ξύλο τύπου να με πιάνει απ την κοτσίδα και να μου κοπανάει το κεφάλι στο θρανίο, τέτοια πράγματα. Αντιδρούσα λοιπόν με διάφορους τρόπους:  Με έστελνε να βρέξω το σφουγγάρι κι εγώ το βουτούσα στη σαπουνάδα του το πήγαινα και γινόταν χάλια, έβγαινα για τουαλέτα (και καλά) και χτυπούσα το κουδούνι για διάλειμα και έβγαζα όλο το σχολείο στην αυλή, κλείδωνα τα αγόρια στις τουαλέτες, με έβαζε στη χορωδία και δεν τραγουδούσα, μου έβαζε ποίημα και δεν ανέβαινα να το πω,( μιά φορά δεν μου έβαλε και ανέβηκα και είπα ένα με το έτσι θέλω) και γενικά προσπαθούσα να του δημιουργώ πρόβλημα. Θυμάμαι σε επίσκεψη επιθεωρητή με σήκωσε να λύσω μιά άσκηση  μαθηματικών και ενώ ήξερα είπα ότι δεν το είχαμε διδαχτεί αυτό και δεν την έλυσα. Φυσικά μετά τις έφαγα αλλά συνηθισμένη ήμουν. Και κάποια φορά που με είχε δείρει άδικα, την επόμενη ώρα με σήκωσε να πω γεωγραφία, μου έδωσε το χάρακα να δείξω στο χάρτη κι εγώ του τον έφερα στο κεφάλι και έφυγα απ το σχολείο, πήγα σ ένα κοντινό παρκάκι και με βρήκαν μετά από ώρες.
Έχω πάρα πολλά να θυμηθώ από τότε που δε με φτάνουν σελίδες να τα γράψω.
Να σημειώσω επίσης ότι επειδή ήταν και διευθυντής κάποια μαθήματα τα κάναμε με άλλους δασκάλους και σε όλους ήμουν άψογη, μαζί του όμως είχα πρόβλημα. Και αυτό το έκανε στα περισσότερα παιδιά και το σπουδαίο ήταν ότι οι γονείς τον θεωρούσαν άψογο δάσκαλο και δε μας πίστευαν. Αργότερα όμως έμαθα ότι έγινε κάτι πολύ σοβαρό και τον έδιωξαν από δάσκαλο.
Δεν ξέρω μπορεί εγώ να είχα πέσει στην περίπτωση αλλά καλό είναι αν βλέπετε στα παιδιά συμπεριφορές περίεργες να το ψάχνετε γιατί μπορεί να κρύβεται κάτι άλλο.
Ξέρω οι δασκάλες θα έχετε φρικάρει τώρα αλλά αυτή η συμπεριφορά μου είχε κίνητρο τη συμπεριφορά του δασκάλου μου.
Ποτέ στα επόμενα χρόνια δεν παρουσίασα ανάλογη συμπεριφορά και ήμουν πάντα άψογη.
Στο γυμνάσιο λίγες κοπάνες τις έκανα όπως όλοι (πάντα στο τελευταίο τρίμηνο να μη φαίνονται και οι απουσίες) αλλά όχι τίποτα ιδιαίτερο.

όχι με συγχωρείτε δεν καταλάβατε ,οι φάσεις που προανέφερα στο διάλλειμα γίνονται ,όχι στην τάξη!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

εμένα με ενοχλεί που επειδή είναι άριστος μαθητής ,υπάρχει και καλά μου η εντύπωση ότι πρέπει να έχει και άψογους τρόπους.........και τους έχει στην τάξη!,και το παιδάκι που είπε ''στραβό '',φίλος του είναι αλλά στο παιχνίδι επάνω είπε την κουβέντα.........
Όσον αφορά την συζήτηση, που είσαι να με δεις;;;;;;;όλη μέρα μιλάω,συμβουλεύω, ''χτυπάω'' στο φιλότιμο του,αλλά τι να πω;;;;;;;;έχω 'ενα παιδί υπερκινητικό 9 χρ. και δεν του το λέω ,αλλά δεν νομίζω ότι η συμπεριφορά του είναι ακραία ,είναι ακόμα παιδί!!!!!!!!!!!!!!!!
και όχι αυτά δεν θα τα λέω στα 15 αλλά ναι !!!!!!!!!!τώρα νομίζω ότι είναι παιδί........
ευχαριστώ βανέσα!!!!!!!!!!!!!!

Να μην ευχαριστείς, Ελπιδάκι μου. 
Θεώρησα ότι ζητούσες την άποψη μιας φίλης.
Και αυτό έκανα. 

Ματινάκι δε νομίζω ότι αυτά που αναφέρεις είναι πολύ ανησυχητικά , αφού το παιδάκι σου είναι και καλός μαθητής νομίζω ότι θα προσαρμοστεί και στα υπόλοιπα. Άλλωστε και πιο παιδάκι δεν κάνει αταξίες και πιο δεν λέει κακές λεξούλες
Απλά είναι πιο ζουζούνι από κάποια άλλα είναι και μικρούλης ακόμη θα στρώσει θα δεις

Καλά τι να πω;;;;;;; χθες ''πήρε ''5 φορές όλη την προπαίδεια (να την γράψει!!!!!!!!!!) επειδή μετέφερε στο διάλλειμα μια κακή λέξη που είπε 'ενα παιδί απ'την βουλγαρία στα αγγλικά.........................τι να κάνω η δόλια μάνα;;;;;;;;;;δεν μπορώ να πάρω και κανένα lexo γιατί θηλάζω την μικρή... να γελάω;;;;;;;;; να κλαίω;;;;;;;;;;;;;;;;

καλά η όλη φάση έχει και το αστείο της, αλλά φανταστείτε να έχει να μάθει δύο μαθήματα απ'εξω,αγγλικά για το σχολείο ,αγγλικά για το φροντιστήριο και να μου λέει και την τιμωρία..............η τρίχα κάγκελο, τι να σου κάνει και η κομμώτρια;;το ρίχνω στην τρελή ........αλλά......

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ

            Τα παιδιά και οι έφηβοι βρίσκονται σε ένα στάδιο συνεχούς αλλαγής και ενδέχεται να βιώνουν διάφορες δυσκολίες στο σχολείο, στο σπίτι, και στην ομάδα των συνομηλίκων.

ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ / ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ

            Για τους περισσότερους ανθρώπους, μια συμπεριφορά θεωρείται φυσιολογική και γίνεται αποδεκτή, αν είναι συνηθισμένη, αν δηλαδή συμφωνεί με τη συμπεριφορά των πολλών. Αν το παιδί δεν θέλει ή δεν μπορεί να προσαρμοστεί προς τα κοινωνικά πρότυπα, θεωρείται "απροσάρμοστο".
            Συμπτώματα προβληματικής συμπεριφοράς που ξεκινάνε από την απλή απειθαρχία, τις εκρήξεις οργής, την επιδίωξη της προσοχής των άλλων, τις διαταραχές ύπνου, τη νυχτερινή ενούρηση, και φθάνουν ως τη δειλία, τις φοβίες, τα συναισθήματα κατωτερότητας και την άρνηση του παιδιού να πάει στο σχολείο παρουσιάζουν τα περισσότερα παιδιά. Η διάκριση, όμως, ανάμεσα στη φυσιολογική και στην παθολογική συμπεριφορά είναι θέμα διαφοράς βαθμού. Εξακριβώνουμε κατά πόσο το παιδί προχωρεί στην αναπτυξιακή κλίμακα κανονικά ή όχι και κατά πόσο η πρόοδος και η γενική ψυχική και σωματική κατάσταση είναι αντίστοιχη ή όχι προς την ηλικία του παιδιού. Λαμβάνουμε σοβαρά υπόψη τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του παιδιού, τις ιδιαίτερες συνθήκες κάτω από τις οποίες ζει, καθώς και όλες τις ευκαιρίες, τις απογοητεύσεις και αγχογόνες καταστάσεις που συνυπάρχουν με τις συνθήκες αυτές. Αξιολογώντας τις πληροφορίες, λαμβάνεται η απόφαση για την αναγκαιότητα εφαρμογής προγράμματος παρέμβασης.

ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΣ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ

            Η προσωπικότητα και η ιδιοσυγκρασία διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο στην προσαρμογή του παιδιού. Άλλα παιδιά είναι κοινωνικά, νιώθουν έντονη την ανάγκη να μιλάνε σε άλλους ανθρώπους, είναι ξένοιαστα, έχουν για όλα μία έτοιμη απάντηση και τους αρέσει να βρίσκονται σε διαρκή κίνηση με αποτέλεσμα να έχουν την τάση να γίνονται επιθετικά και να χάνουν την ψυχραιμία τους μάλλον εύκολα ενώ άλλα παιδιά είναι πολύ διαφορετικά. Είναι ντροπαλά, ήσυχα, κλείνονται στον εαυτό τους, έχουν τάση να προγραμματίζουν τις δραστηριότητές τους και είναι περισσότερο τύποι προσεχτικοί παρά παρορμητικοί. Αποφεύγουν τις έντονες συγκινήσεις, αντιμετωπίζουν με σοβαρότητα τα θέματα της καθημερινής ζωής και προτιμούν ένα καλά οργανωμένο τρόπο ζωής. Αυτά τα παιδιά μπορεί να παρουσιάζουν συναισθήματα κατωτερότητας, έλλειψη αυτοπεποίθησης, αδυναμία να νιώθουν χαρά, κατάθλιψη, επιφυλακτικότητα, υπερευαισθησία, αδιαφορία και αφηρημάδα. Με άλλα λόγια κυριαρχεί το συναίσθημα της εσωτερικής ανασφάλειας. Συχνά αυτά τα παιδιά έχουν ανάγκη από βιωματική παρέμβαση με στόχο να διδαχθούν να είναι "ανοιχτά" σε εμπειρίες και να σταματήσουν να σκέφτονται με αναλυτικό τρόπο. Αντίθετα, τα παιδιά που εμφανίζουν ελλιπώς ελεγχόμενη συμπεριφορά έχουν ανάγκη από επανορθωτική παρέμβαση με στόχο τη ρύθμιση των συναισθημάτων και της συμπεριφοράς ή ακόμα και την αλλαγή συνηθειών και την εκμάθηση δεξιοτήτων αυτοελέγχου.

   Μαρία Ψαρρού - Σχολική Ψυχολόγος Παιδοψυχολόγος
    Πτυχιούχος Ψυχολογίας Πανεπιστημίου Κρήτης

    Ειδίκευση στο University of Exeter στη σχολική ψυχολογία

    Εμπειρία στο Βρετανικό σύστημα εκπαίδευσης

    Επόπτρια εκπαιδευόμενων σχολικών ψυχολόγων από το University of Exeter

    Μέλος Συλλόγου Ελλήνων Ψυχολόγων

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΝΗΠΙΑΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ
 

             Προβλήματα λόγου και ομιλίας
             Αντιζηλία μεταξύ αδελφών
             Ψέμα
             Πειθαρχία
             Προβλήματα διατροφής
             Προβλήματα ύπνου
             Προβλήματα λόγου
             Βρεγμένο κρεβάτι
             Αποχωρισμός

 

         Προβλήματα λόγου και ομιλίας:

           Ο λόγος αποτελεί μια πολύπλοκη δραστηριότητα. Οι βάσεις του λόγου μπαίνουν από την πρόωρη νηπιακή ηλικία και περνούν από έναν αριθμό σταδίων.

Στην αρχή το παιδί επαναλαμβάνει ορισμένες συλλαβές ενώ αργότερα μιμείται τους ήχους των άλλων ανθρώπων. Η ανάπτυξη της ομιλίας αρχίζει στους 9 περίπου μήνες και συνεχίζεται μέχρι την εφηβεία. Στο δεύτερο έτος το παιδί μπορεί να αρχίσει να συνδυάζει λέξεις. Ανακατεύει ουσιαστικά και ρήματα: «μπαμπάς σπίτι», «κάνει νάνι». Η κατανόηση της ομιλίας δείχνει ότι η ανάπτυξη προχωράει. Πολλά παιδιά ωριμάζουν αργά αλλά με υπομονή και ενθάρρυνση υπάρχει εξέλιξη. Υπάρχουν όμως διάφορα προβλήματα που μπορούν να παρεμβληθούν στην ομαλή ανάπτυξη της ομιλίας, και αφού έχει εξεταστεί πιθανή αναπηρία στην ακοή. Η ροή της ομιλίας είναι δυνατό να ανακοπεί όπως στο τραύλισμα. Το τραύλισμα είναι φυσιολογικό και αναμενόμενο στο στάδιο που το παιδί αρχίζει να μιλά. Μόνον όταν συνεχίζεται ή συνδυάζεται με άλλα προβλήματα θα πρέπει οι γονείς να αναζητήσουν τη βοήθεια κάποιου λογοθεραπευτή. Το παιδί μπορεί ακόμα να παρουσιάσει προβλήματα άρθρωσης, δεν θα μπορεί δηλαδή να προφέρει σωστά τους φθόγγους. Όσο νωρίτερα αντιμετωπίσετε τα προβλήματα της ομιλίας, τόσο περισσότερο θα ωφεληθεί η συνολική ανάπτυξη του παιδιού.

        Αντιζηλία μεταξύ αδελφών:

           Η αντιζηλία μεταξύ αδελφών είναι φυσιολογική και αναπόφευκτη. Τα παιδιά μέσα από τον ανταγωνισμό γνωρίζονται μεταξύ τους και γνωρίζουν τον εαυτό τους. Ταυτόχρονα μαθαίνουν να νοιάζονται το ένα για το άλλο. Όταν τα παιδιά τσακώνονται, μια κρυφή ενοχή κάνει τους γονείς να πιστεύουν ότι έχουν υποχρέωση να υποστηρίξουν το ένα ή το άλλο παιδί. Έτσι πολλές φορές η κατάσταση μετατρέπεται σε μια τριγωνική σχέση αντιπαλότητας. Το να μάθει λοιπόν κανείς να ζει με τους άλλους μέσα στην οικογένεια είναι σίγουρα μια από τις πιο σημαντικές γνωστικές ευκαιρίες που έχει το παιδί στη ζωή του. Ίσως το σημαντικότερο πράγμα που θα είχατε να του διδάξετε είναι να νιώθει υπεύθυνο για τους άλλους. Αυτό ξεκινάει από τη στιγμή που μαθαίνει να μοιράζεται το κάθε τι με το αδελφάκι του. Προτείνω κάποιες συμβουλές, αν έχετε περισσότερα από ένα μικρά παιδιά. Ανάλογα με την ηλικία του πρώτου παιδιού, αναθέστε του κάποια καθήκοντα σχετικά με το μωρό: να το ταΐσει, να του φέρει τις πάνες, να σας βοηθήσει να το κρατήσετε κ.α. Αν εργάζεστε εκτός σπιτιού, είναι πολύ σημαντικό να προετοιμάζετε την επιστροφή σας κάθε μέρα. Να περιμένετε ότι τα παιδιά θα αποδιοργανωθούν μόλις δρασκελίσετε το κατώφλι της πόρτας και θα ξεκινήσουν έναν απίστευτο καβγά. Ήρεμα, αλλά σταθερά, καθίστε μαζί τους και ρωτήστε τα πώς πέρασαν τη μέρα τους. Αφού κουβεντιάσετε και με τα δυο παιδιά, μπορείτε να ξεκινήσετε τις μικροδουλειές του σπιτιού. Βεβαιωθείτε ότι θα βοηθήσουν κι αυτά. Κανονίστε επίσης να σας μείνει λίγος ελεύθερος χρόνος στο τέλος της ημέρας για το καθένα.

        Ψέμα:

           Όλα τα τετράχρονα παιδιά λένε ψέματα. Μια ζωηρή φαντασία είναι σημάδι συναισθηματικής υγείας στην ηλικία των τεσσάρων ή πέντε χρονών. Όταν το παιδί λέει ψέματα, πρώτα-πρώτα προσπαθήστε να κατανοήσετε τις περιστάσεις που οδήγησαν στο επεισόδιο. Μη στριμώχνετε το παιδί και μην αντιδράτε υπερβολικά και βίαια. Η ενοχή του παιδιού έρχεται μετά την πράξη και ως αντίδραση στην αναγνώριση της αποδοκιμασίας που δέχτηκε. Αν υπερβάλατε με την κριτική και την τιμωρία που επιβάλατε, ή αν το κατηγορήσατε άδικα για κάτι, παραδεχτείτε το μπροστά στο παιδί. Χρησιμοποιήστε το ως ευκαιρία για να συζητήσετε μαζί του σχετικά με το πόσο σας αναστατώνουν οι ψευτιές του. Εύκολα θα καταλάβετε αν προοδεύσατε στον τομέα αυτό, όταν θα φτάσετε να κουβεντιάζετε με το παιδί σας κάθε μεμονωμένο επεισόδιο και το βοηθάτε να κατανοεί τους λόγους που το οδήγησαν στο να πει ψέματα. Αν το ψέμα επαναλαμβάνεται αδιάκοπα και αν μέρα με τη μέρα γίνεται όλο και πιο πονηρό και όλο και πιο εξωπραγματικό, αναλογιστείτε την πιθανότητα να εξασκείτε υπερβολική πίεση στο παιδί. Αν ανησυχείτε πολύ, ζητήστε βοήθεια από κάποιον ψυχολόγο. Το ψέμα πρέπει να αντιμετωπιστεί, όχι να καταπιεστεί.

        Πειθαρχία:

           Αμέσως μετά την αγάπη, το σπουδαιότερο δώρο του γονιού προς το παιδί είναι η αίσθηση της πειθαρχίας. Οι περισσότεροι γονείς παραδέχονται ότι είναι πολύ σημαντικό να θέτουν όρια, εντούτοις ένα από τα δυσκολότερα εγχειρήματά τους είναι να βάλουν σε πράξη αυτήν την παραδοχή και μάλιστα με τρόπο σταθερό και αποτελεσματικό. Όταν και οι δυο γονείς δουλεύουν όλη μέρα και λείπουν από το σπίτι, απεχθάνονται να εφαρμόζουν κανόνες πειθαρχίας τις λιγοστές ώρες που βρίσκονται με τα παιδιά τους. Όμως τότε είναι που πολλές φορές τα παιδιά θα δοκιμάσουν την προκλητική τους συμπεριφορά.

          Πειθαρχία σημαίνει διδασκαλία, όχι τιμωρία. Χωρίς πειθαρχία, τα παιδιά, ήδη από το δεύτερο έτος, συμπεριφέρονται σαν να είναι κακομαθημένα. Η σταθερή πειθαρχία που αφορά σημαντικά ζητήματα δεν αποτελεί απειλή για την προσωπικότητα του παιδιού. Ίσα-ίσα, είναι μέρος της πορείας του προς την αυτογνωσία. Οι γονείς θα πρέπει να διδάξουν όρια στα παιδιά, χωρίς να επιδεινώνουν την κατάσταση. Για παράδειγμα,

μερικά παιδιά ηλικίας 3 ως 6 ετών σε κάποιο ξέσπασμά τους πετούν ή σπάζουν αντικείμενα. Στο τέλος της ημέρας ή κάποια άλλη στιγμή που είναι πολύ κουρασμένο, το παιδί χάνει τον έλεγχό του. Κατ’αρχήν, δώστε του να καταλάβει ότι αυτό δεν πρέπει να το κάνει-ότι δε θα το αφήσετε να το κάνει όσο περνάει από το χέρι σας. Αγκαλιάστε το και καθήστε κοντά του ώσπου να είναι σε θέση να σας ακούσει. Τότε κουβεντιάστε το λόγο που πιστεύετε ότι θέλησε να το κάνει και δείξτε του ότι ξέρετε καλά πόσο άσχημα αισθάνεται για αυτή την καταστροφική και ανεξέλεγκτη συμπεριφορά του. Διαβεβαιώστε το ότι θα προσπαθήσετε να το βοηθήσετε προτού του ξανασυμβεί. Ρωτήστε το τι νομίζει ότι θα μπορούσε να το σταματήσει. Αν αυτό που προτείνει φέρνει αποτέλεσμα, επαινέστε το ζωηρά. Αυτό βοηθά ιδιαίτερα στην ανάκτηση του αυτοελέγχου.

        Προβλήματα διατροφής:

           Παρότι οι γονείς θα ήθελαν τα παιδιά τους να απολαμβάνουν το φαγητό, έχουν τις δικές τους απόψεις για το θέμα. Το τάισμα του νηπίου είναι γεμάτο απόρριψη και αρνητισμό εξαιτίας της επιθυμίας του να ανακαλύψει τα όριά σας. Θα θέλει φυσικά αυτό που δεν έχετε μαγειρέψει. Μην το αφήσετε να σας νικήσει-το είδος του φαγητού δεν είναι τόσο σημαντικό, το παιχνίδι όμως είναι. Θα είναι πιο εύκολα τα πράγματα αν θέσετε όρια. Μπορείτε απλά να πείτε: «Αυτό υπάρχει για φαγητό. Αν θέλεις μερέντα, θα σου έχω μια άλλη φορά». Εξάλλου, όταν θα του το δώσετε, δεν θα το θέλει πια, αυτό είναι σίγουρο.   

          Μέχρι την ηλικία των τεσσάρων ή των πέντε χρονών, αν δεν έχετε μετατρέψει το φαγητό σε πεδίο μάχης, το παιδί θα αρχίσει να δοκιμάζει καινούριες τροφές, να ακολουθεί δηλαδή αυτό που λέμε «πλήρη διατροφή». Τους τρόπους θα τους μάθει μιμούμενο εσάς. Δεν πρόκειται να τους μάθει αν του λέτε: «Κάνε αυτό. Κάνε εκείνο». Θα πρότεινα τα τεθούν σαφή όρια ως προς την ποσότητα της τροφής που μπορεί να φτύσει ή να σκορπίσει στο πάτωμα. Όταν ένα παιδί αυτής της ηλικίας είναι ιδιαίτερα αρνητικό, θα του έδινα μονάχα δύο μπουκιές κάθε φορά. Όταν αρχίσει να τις πασαλείβει στο τραπέζι ή να τις σκορπίζει τριγύρω, σταματήστε το τάισμα. Αφήστε το παιδί ήσυχο μέχρι το επόμενο τάισμα. Μην το ταΐζεται σνακ και πατατάκια ανάμεσα στα γεύματα, αν θέλετε να του διδάξετε κάποια όρια.

        Προβλήματα ύπνου:

          Κάθε παιδί έχει χαρακτηριστικούς κύκλους ελαφρού και βαρύτερου ύπνου. Όταν δημιουργούνται προβλήματα στον ύπνο, τόσο οι γονείς όσο και το παιδί δυσκολεύονται να πιστέψουν ότι το παιδί μπορεί να τα αντιμετωπίσει μόνο του. Θεωρώ ότι η ανεξαρτησία της σκέψης και της πράξης είναι ουσιαστικής σημασίας για την παιδική ηλικία. Θα συμβούλευα τους γονείς να θεωρήσουν τον ύπνο ως έναν από τους ευρύτερους τομείς όπου αυτή η ανεξαρτησία μπορεί να διδαχθεί. Στο κάτω-κάτω, το αν ένα παιδί κοιμάται ή όχι με τους γονείς του ίσως δεν είναι τόσο σημαντικό όσο το να μάθει πώς να αντιμετωπίζει τα προβλήματά του και να πετυχαίνει να ανακτά τον ύπνο του μετά από τις φάσεις εγρήγορσης στη διάρκεια της νύχτας. Βεβαιωθείτε ότι συμφωνείτε και οι δύο με το πρόγραμμα. Αν εσείς, οι γονείς, διαφωνείτε μεταξύ σας, το παιδί θα νιώσει την αβεβαιότητά σας. Παρατηρήστε πώς περνάει τη μέρα του το παιδί. Αν το παιδί έχει περάσει τα δύο, ο μεσημεριανός ύπνος μπορεί να καταργηθεί. Έτσι μπορεί να αυξηθεί η ανάγκη του για συνεχόμενο και βαθύ ύπνο τη νύχτα. Βεβαιωθείτε ότι ακολουθείτε μια ξεκούραστη και σωστή τακτική ώρα του ύπνου. Αφήστε το παιδί να μάθει να κοιμάται, όταν το βάζετε στο κρεβάτι. Μην το βάλετε να κοιμηθεί στην αγκαλιά σας. Δώστε του το αγαπημένο του αρκουδάκι ή την πιπίλα του. Να ξέρετε και να το περιμένετε πως τα παιδιά ξυπνούν και κλαίνε κάθε τρεις με τέσσερις ώρες (περίπου στις 10, στις 2 και στις 6 το πρωί). Αφού έχετε προετοιμάσει το παιδί για το πρόγραμμα και έχετε πάρει την απόφαση να το ακολουθήσετε, υποδεχτείτε το ξύπνημά του με όσο γίνεται λιγότερες παρεμβάσεις και ερεθίσματα. Αφού γίνει ανεξάρτητο τη νύχτα, δικαιούται κάθε έπαινο και αναγνώριση από μέρους σας και σίγουρα δεν θα πρέπει να το αμελήσετε.

       Προβλήματα λόγου:

    Στοιχεία ανάπτυξης της ομιλίας που μπορούν να προσέξουν οι γονείς είναι τα ακόλουθα:

       Στους τρεις μήνες το μωρό θα βγάζει άναρθρες κραυγές του τύπου «α-γκού»!

       Στους έξι με οκτώ μήνες οι φθόγγοι και οι ρυθμοί της ομιλίας εμπλουτίζονται. Το μωρό συνεχίζει να δοκιμάζει ήχους και προσθέτει κάποια σύμφωνα, κυρίως για να πει «μαμά». Όμως οι λέξεις δεν έχουν ακόμα προσαρτηθεί στο αντίστοιχο πρόσωπο.

       Στο χρόνο επάνω το μωρό θα αραδιάζει ένα χείμαρρο ασυνάρτητους φθόγγους, αλλά συνήθως οι λέξεις «μαμά» και «μπαμπά» θα κατευθύνονται στο σωστό πρόσωπο. Μπορεί να ανταποκριθεί σε απλές εντολές, όπως «δώσε μου αυτό».

       Στους δεκαπέντε μήνες το μωρό θα συνεχίσει να βγάζει απόλυτα ακατάληπτους ήχους, αλλά παρεμβάλλοντας και κάποιες πραγματικές λέξεις. Η κατανόηση της ομιλίας θα εμπλουτιστεί, δηλαδή θα είναι σε θέση να καταλαβαίνει περισσότερες εντολές.

       Στους δεκαοκτώ μήνες το νήπιο πιθανότατα θα πει «μπάλα», θα προφέρει (έστω και στραβά) ονόματα προσώπων με ιδιαίτερη σημασία και λέξεις δράσης, όπως «γεια». Το «ναι» και το «όχι» επίσης είναι σημαντικότατα. Πολλά παιδιά μπορούν να ανταποκριθούν σε διπλές εντολές πράγμα που δείχνει το αυξανόμενο επίπεδο κατανόησης της ομιλίας.

       Στο δεύτερο έτος το παιδί μπορεί να αρχίσει να συνδυάζει λέξεις. Ανακατεύει ουσιαστικά και ρήματα: «μπαμπάς σπίτι», «κάνει νάνι». Η κατανόηση της ομιλίας δείχνει ότι η ανάπτυξη προχωράει. Ακόμα και αν τα παιδιά δεν συνδυάζουν λέξεις, η πλούσια και κατάλληλη επικοινωνία μέσω χειρονομιών σημαίνει ότι δεν αργεί η πραγματική ομιλία.

        Βρεγμένο κρεβάτι:

           Πάνω απ’όλα, είναι στόχος του ίδιου του παιδιού να μείνει στεγνό τη νύχτα, και όχι στόχος των γονιών του. Οι γονείς θα πρέπει με κάποιο τρόπο να καθησυχάσουν την ανυπομονησία τους. Όταν το παιδί είναι έτοιμο, ζητήστε από το παιδί σας να συγκρατήσει τα ούρα του λίγο περισσότερο κατά τη διάρκεια της ημέρας, για να αυξήσει τον έλεγχο της κύστης του. Με την άδεια του παιδιού μπορείτε να το ξυπνάτε πριν πάτε εσείς για ύπνο. Εξηγείστε στο παιδί ότι πολλά παιδάκια αργούν να πάρουν τον έλεγχο στα χέρια τους και ότι θα τα καταφέρει με το δικό του ρυθμό. Προσπαθήστε να μη δημιουργήσετε στο παιδί την αίσθηση της ηττοπάθειας και της αποτυχίας.

       Αποχωρισμός:

          Και οι δύο γονείς πολλές φορές λυπούνται όταν αφήνουν ένα μικρό παιδί στη φροντίδα κάποιου άλλου. Είναι σημαντικό οι γονείς να μην καταπνίγετε αυτά τα συναισθήματα αλλά να τα αφήνετε να έρθουν στην επιφάνεια με στόχο να τα αντιμετωπίσετε. Αφού αναζητήσετε την καλύτερη φροντίδα για το παιδί σας και βεβαιωθείτε ότι το αφήνετε σε «καλά χέρια», πρέπει να εμπιστευθείτε αυτό το πρόσωπο. Είναι δύσκολο βέβαια! Η πρώτη απομάκρυνση από το σπίτι δεν είναι ποτέ εύκολη. Μεγαλώνοντας τα παιδιά έχουν ανάγκη να συναναστραφούν συνομήλικα παιδιά  και να παίξουν. Με τη συναναστροφή έχει πολλές ευκαιρίες να γνωρίσει καλύτερα τον εαυτό του.

         

Υπάρχουν κάποιοι τρόποι να διευκολύνετε το μεταβατικό αυτό στάδιο. Προετοιμαστείτε πρώτα εσείς ώστε να αντιμετωπίσετε τα συναισθήματά του. Μιλήστε του για τον αποχωρισμό και για την απόλαυση του παιχνιδιού με άλλα παιδιά. Γνωρίστε του ένα παιδάκι από τον παιδικό σταθμό και κανονίστε να τα πάτε κάπου μαζί. Γνωρίστε του τη δασκάλα του και βεβαιωθείτε ότι το παιδί σας ξέρει πόσο τη συμπαθείτε. Επιτρέψτε του να ξαναγυρίσει σε παλαιότερες μορφές συμπεριφοράς. Πάρτε από το σπίτι και δίνετέ του κάτι που αγαπάει, π.χ. ένα αρκουδάκι, μια φωτογραφία κ.α. Αγκαλιάστε το και βεβαιωθείτε ότι αφού φύγετε, θα υπάρχει κάποιος άλλος δίπλα του, είτε παιδάκι είτε μεγάλος. Φύγετε, μη καθυστερείτε. Όταν το πάρετε στο τέλος της ημέρας, επιτρέψτε του να ξεσπάσει στην αγκαλιά σας. Αγκαλιάστε το ώσπου να ηρεμήσει.

 

 
  Μαρία Ψαρρού - Σχολική Ψυχολόγος Παιδοψυχολόγος
    Πτυχιούχος Ψυχολογίας Πανεπιστημίου Κρήτης

    Ειδίκευση στο University of Exeter στη σχολική ψυχολογία

    Εμπειρία στο Βρετανικό σύστημα εκπαίδευσης

    Επόπτρια εκπαιδευόμενων σχολικών ψυχολόγων από το University of Exeter

    Μέλος Συλλόγου Ελλήνων Ψυχολόγων