Σοκ ξηρασίας σε μια βρώμικη κλειστή θάλασσα

Θερμαίνεται πιο γρήγορα σε σχέση με τις υπόλοιπες θάλασσες. Οι βροχοπτώσεις της εμφανίζουν σταθερή μείωση τα τελευταία 40 χρόνια. Και το 19% των ειδών που φιλοξενεί (το 60% των ψαριών και των θηλαστικών της) απειλούνται με εξαφάνιση. Δεν είναι κάποια μακρινή θάλασσα με κοραλιογενή νησιά που θα βυθιστούν με το λιώσιμο των πάγων. Είναι η Μεσόγειος. Η κλιματική αλλαγή χτυπάει το σπίτι μας.

Μέσα στον περασμένο αιώνα, η μέση θερμοκρασία στις δυτικοευρωπαϊκές ακτές της Μεσογείου αυξήθηκε κατά 2 βαθμούς Κελσίου. Εως το 2099, οι πιθανότητες το θερμόμετρο να πηδήσει άλλους 3-4 ξεπερνούν το 50%. Σε συνδυασμό με την αναμενόμενη μείωση των βροχοπτώσεων κατά 20%, καταλαβαίνει κανείς σε τι… στρες ξηρασίας θα πρέπει να υποβληθούν οι ελιές και οι τουρίστες, προκειμένου να μην γίνουν τα εγγόνια μας καμηλιέρηδες. Οι προβλέψεις αυτές δεν είναι αυθαίρετες. Περιέχονται στην έκθεση για την «Κατάσταση του Περιβάλλοντος και της Ανάπτυξης στη Μεσόγειο» που δημοσίευσε τον Νοέμβριο το UNEP, που αποτελεί τον περιβαλλοντικό «βραχίονα» του ΟΗΕ. Δύο μήνες νωρίτερα, το ιταλικό ινστιτούτο ΕΝΕΑ είχε ανακοινώσει ότι η αύξηση της θερμοκρασίας στα νερά της Μεσογείου είναι κατά 0,6 Cϊ υψηλότερη απ’ ό,τι στους ωκεανούς.

200 εκατ. κάτοικοι

Πώς έφτασε από λίκνο του πολιτισμού να γίνει hot spot της κλιματικής αλλαγής; Για τη σημερινή κατάσταση της Μεσογείου δεν ευθύνεται μόνο το CO2 που εκπέμπουν οι βιομηχανίες του ανεπτυγμένου Βορρά. Η κλιματική αλλαγή απλά επιτείνει τα προβλήματα. Στην παράκτια ζώνη της Μεσογείου ζουν σήμερα μόνιμα πάνω από 200 εκατ. άνθρωποι ενώ την επισκέπτονται 160 εκατ. ξένοι τουρίστες.

Κατά μήκος των ακτών της είναι εγκατεστημένες πάνω 200 μεγάλες πετροχημικές ή ενεργειακές μονάδες και μέσω αυτής διακινείται το 30% του συνολικού όγκου των θαλάσσιων μεταφορών. Ολα αυτά σε μία σχεδόν κλειστή θάλασσα, τα νερά της οποίας ανανεώνονται κάθε 90-100 χρόνια. «Κάποτε ήταν μία θάλασσα που μας χωρούσε όλους. Σήμερα είναι μία μικρή λίμνη. Μια πολύ βρώμικη λίμνη», λέει η Μαρία Λουίζα Σίλβα, που διευθύνει το Περιβαλλοντικό Σχέδιο Δράσης του ΟΗΕ για τη Μεσόγειο (UNEP/ΜΑΡ). Το ΜΑΡ ιδρύθηκε το 1976 και είναι ο μόνος οργανισμός που συγκεντρώνει και τις 22 χώρες της Μεσογείου σε μία προσπάθεια να ελέγξει την περιβαλλοντική υποβάθμισή της. Από την αφάνεια των γραφείων του στην Αθήνα, το συντονιστικό όργανο του ΟΗΕ κατόρθωσε μέσα σε τρεις δεκαετίες να παράξει έναν σημαντικό αριθμό δεσμευτικών πρωτοκόλλων που ρυθμίζουν από τα όρια της ρύπανσης μέχρι τη θέσπιση ζωνών για την προστασία της βιοποικιλότητας.

Απειλεί τις ακτές

Η απειλούμενη βιοποικιλότητα αποτελεί ίσως το μεγαλύτερο πρόβλημα της Μεσογείου. Τα αλιεύματά της καλύπτουν σήμερα μόλις το 1/3 των αναγκών των παράκτιων χωρών. Αλλά η βιοποικιλότητα δεν αφορά μόνο το τραπέζι μας. Αποτελεί το φυσικό ανάχωμα ενάντια στις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Αν καταστραφούν οι θαλάσσιες ποσειδωνίες, τότε τα κύματα μαζί με την άνοδο της στάθμης της θάλασσας (που είναι εντονότερη στο Αιγαίο), θα διεκδικήσουν μεγαλύτερο ποσοστό των ακτών μας, διώχνοντας τους τουρίστες και καταστρέφοντας με το αλάτι που μεταφέρουν μεγαλύτερα ποσοστά του υδροφόρου ορίζοντα.

Παραδόξως, η Μεσόγειος αποτελεί μια μικρογραφία των συμφερόντων που θα συγκρουστούν σε πλανητική κλίμακα στην Κοπεγχάγη μεταξύ του πλούσιου αλλά ενεργοβόρου Βορρά και του φτωχού αλλά ραγδαία αναπτυσσόμενου Νότου. Συνολικά, τα κράτη της Μεσογείου αντιπροσωπεύουν το 8% των παγκόσμιων εκπομπών CO2, κυρίως από την παραγωγή ενέργειας. Την περίοδο 1990-2006, ο μεσογειακός Βορράς που ανήκει στην Ε.Ε., αύξησε τις εκπομπές του μόνο κατά 23% ενώ ο Νότος κατά 76%, δηλαδή δύο φορές ταχύτερα από τον παγκόσμιο μέσο όρο. Τα συμφέροντα είναι αντικρουόμενα, αλλά η μοίρα κοινή.

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ