ΧΟΡΤΑ ΛΑΧΑΝΙΚΑ

Η πλούσια σε εδώδιμα είδη κρητική χλωρίδα παρείχε πάντα στο κρητικό νοικοκυριό τη δυνατότητα μιας φτηνής τροφής. Στα μεταγενέστερα χρόνια τα χόρτα και τα λαχανικά αποτελούσαν την κυριότερη τροφή των φτωχών και των καλλιεργητών της γης. Άλλα καταναλώνονταν ωμά, όπως τα εύρισκαν στα χωράφια, και άλλα βραστά ή μαγειρευμένα με διάφορους τρόπους. Δεν γνωρίζουμε πώς ακριβώς μαγείρευαν τα χόρτα οι αρχαίοι Κρήτες. Ούτως ή άλλως, όμως, το διαιτολόγιο των Κρητικών ήταν πάντα πλούσιο σε χόρτα και λαχανικά. Οι γευστικές συνήθειες κάθε περιοχής καθόριζαν όχι μόνον τους συνδυασμούς των χορταρικών που προέρχονταν από την κρητική φύση αλλά και τους τρόπους μαγειρέματος. Η "μόλοχος" των βυζαντινών τρώγεται βραστή ή και τηγανητή (μετά το βρασιμo) ως "σφουγγάτο" (Ομελέτα) με αυγά. Στο Μυλοπόταμο Ρεθύμνου τρώγονται οι τρυφεροί βλαστοί της τσουκνίδας ως "σφουγγάτο" αλλά και "γιαχνί" και είναι νοστιμότατοι. Άλλα λαχανικά που αναφέρονται σε βυζαντινά κείμενα και που παραμένoυν βρώσιμα στη σημερινή Κρήτη είναι τα λάπαθα, τα βλίτα, οι γαλατσίδες και άλλα πολλά.

Πολλά από τα κρητικά φυτά χρησιμoποιήθηκαν για πολλούς αιώνες στη λαϊκή θεραπευτική , όπως ακριβώς είχαν χρησιμοποιηθεί και από τους σπουδαίους γιατρούς της αρχαιότητας. Από τα καλλιεργήσιμα λαχανικά είναι γνωστό ότι υπήρχαν τα περισσότερα από κείνα που καλλιεργούνται ακόμη στους Κρητικούς κήπους. Tα χόρτα και τα λαχανικά που καταναλώνονταν ωμά από τους παλαιότερους Κρητικούς είναι εξαιρετικής ποιότητας και σήμερα θωρούνται άριστη τροφή. Συνήθως με τα χόρτα αυτά παρασκεύαζαν σαλάτες οι οποίες συνόδευαν το καθημερινό φαγητό. Τα χόρτα που χρησιμoποιούνται ωμά για την παρασκευή σαλάτας στην Κρήτη είναι:

Το σταμναγκάθι (Cichοrium Spinosun)

Φάρμακο για τους αρχαίους, όπως μας πληροφορεί ο Διοσκουρίδης, χαίρει -δικαιολογημένα -μεγάλης εκτιμήσεως στην Κρήτη. Συλλέγεται και τρώγεται με λάδι και ξύδι. Το φυτό σταμναγκάθι είναι θάμνoς αγκαθωτός, αλλά οι αγκάθες του δεν είναι τόσο αιχμηρές ώστε να καθιστούν δύσκολη την περισυλλογή των μικρών βρώσιμων πράσινων φύλλων του. Η ονομασία του οφείλεται σε μια παλιά συνήθεια των Κρητικών: Με τους θάμνoυς αυτούς σκέπαζαν τα στόμια των σταμνιών, για να μη μπαίνoυν ζωύφια μέσα στο νερό).
Όπως συμβαίνει με όλα τα χόρτα της Κρήτης, η παρασκευή της σαλάτας εξαρτάται από τις τοπικές ιδιαιτερότητες και από τη φαντασία της κάθε νοικοκυράς. Δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις που το σταμναγκάθι χρησιμoποιείται αναμεμειγμένo με άλλα άγρια χόρτα, με λίγο κρεμμύδι (χρησιμoπoιείται το χλωρό κρεμμύδι και, κυρίως, τα υπέργεια μέρη του) και άνηθο.

Το ραδίκιο (Cichorium intibus)

Θεωρείται εκλεκτή τροφή .Ωμό τρώγεται πάντα με ξύδι λόγω της πικρής του γεύσης.Η αγαλατσίδα (Reichardia picroides ). Είναι η "γαλακτίτις" των βυζαντινών, η "γαλακτίδα" του Mεσαίωνα, η γαλατσίδα ή αγαλατσίδα της σημερινής Κρήτης. Παρετυμολoγικά συνδέθηκε με το γάλα και συχνά την κατανάλωναν οι θηλάζουσες μητέρες, πιστεύοντας ότι τις υποβοηθούσε να "κατεβάσουν γάλα. Η γεύση της είναι υπόγλυκη.

Η γλιστρίδα (Portulaca Oleracia)

Η γνωστή στην υπόλοιπη Ελλάδα "αντράκλα". Αυτοφυής αλλά και καλλιεργήσιμη στην Κρήτη, αποτελεί σπουδαίο σαλατικό της θερινής περιόδου. Συνήθως οι σαλάτες που γίνονται με ωμή γλιστρίδα είναι πολύ νόστιμες, αφού αναμειγνύεται είτε με μαρoύλι, είτε με τομάτα. και αγγούρι, είτε με μαϊντανό και κρεμμύδι, ενώ δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις που γίνεται σαλάτα με βραστό αυγό και πατάτα. Σύμφωνα με νεώτερες έρευνες ή υψηλή περιεκτικότητά της σε λιπαρές ουσίες που καταπολεμούν τη χοληστερίνη καθιστά τη γλιστρίδα άριστη και υγιεινή τροφή.

Οι παπούλες ή ψαρές ή καμπυλιές. (Lathyrus ochrus)

Kαλλιεργήσιμo λαχανικό που χρησιμoπoιείται κυρίως ως σαλατικό, και, σχεδόν πάντα, ωμό. Η γεύση του είναι υπόπικρη. Kατά την περίοδο Τής Mεγαλης Σαρακοστής αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα νηστίσιμα φαγητά της Κρήτης. Τρώγεται με λάδι και ξύδι, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις αλατίζεται και δεν λαδώνεται (κατά τις νηστίσιμες ημέρες που δεν επιτρέπεται η κατανάλωση ελαίου). Σε πολλές περιοχές της Κρήτης συνοδεύει, μαζί με την επίσης ωμή αγκινάρα, το τοπικό ποτό "τσικουδιά".

	1. 26-09-2007 00:27
	Καλά Εύη φοβερό το άρθρο σου.Μακάρι όλος ο κόσμος να μπορούσε να δοκιμάσει τα χόρτα που περιγράφεις.Είναι το ένα καλύτερο απο το άλλο και το ένα θρεπτικότερο απο το άλλο.Το καλύτερό μου εμένα είναι οι παπούλες με μπόλικο ξυδάκι!!!! .Σε όσους αρέσουν τα πικρόχορτα και πάνε στην Κρήτη ΜΗΝ ξεχάσουν να δοκιμάσουν......

AFRO

	2. 26-09-2007 05:48
	ΕΥΗ, πολύ καλά έκανες και άνοιξες αυτό το πολύ ενδιαφέρον θέμα για τα χόρτα και τις ιδιότητές τους. Ας το συμπληρώνουν και άλλες φίλες που γνωρίζουν διάφορα χόρτα της ελληνικής γης.  Τώρα για το σταμναγκάθι που πωλείται στα μεγάλα σούπερ μάρκετ ή και λαϊκές και είναι πανάκριβο (νομίζω 12 ευρώ το κιλό έχει)δεν κατάλαβα αν γίνεται ωμή σαλάτα ή βραστή. Για διευκρίνισέ το μας.

Lia_P

	3. 26-09-2007 07:58
	Στην Κρήτη το τρώνε Λια και ωμό το σταμναγκάθι αλλα εγω το κάνω συχνά βραστό σαλάτα αλλα το εχω μαγειρέψη και με αρνάκι και ειναι πεντανόστιμο!!!  Αυτο το νησί πολλα θα μας μαθη ακόμη..

LITSA5

	4. 26-09-2007 08:18
	Εχεις δίκιο Λίτσα. Το σταμναγκάθι τρώγεται και ωμό. Γίνεται μία καταπληκτική σαλάτα με λάδι και ξύδι. Αλλά γίνεται και με κατσικάκι αυγολέμονο.... μούρλια. Πράγματι είναι πανάκριβο στις λαϊκές και στα ΣΜ κι αυτό γιατί φυτρώνει σε ψηλές βραχώδες περιοχές και είναι λίγο δύσκολο να το βρεις. Εμένα μου το μαζεύει ο μπαμπάς μου ή η πεθερά μου, αραιά και που.

EYH2

	5. 14-02-2008 02:03
	πολύ καλο το άρθρο....  έκανα πρακτική στην κρήτη το περσινό καλοκαίρι κι δοκίμασα απ όλα..ήταν όλα τέλεια...δοκιμάστε άφοβα...οι κριτικοί ξέρουν τι κάνουν!!!

kotsikos

	6. 26-05-2008 22:06
	ΕΥΗ ΜΠΡΑΒΟ ΣΟΥ ΕΙΜΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΡΗΤΗ (ΗΡΑΚΛΕΙΟ) ΚΑΙ ΞΕΡΩ ΑΠΟ ΧΟΡΤΑ Κ ΛΑΔΙ ΘΑ ΣΑΣ ΓΡΑΨΩ ΕΝΑ ΑΡΘΡΟ ΓΙΑ ΤΟ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ. ΘΑ ΠΡΟΤΕΙΝΑ ΣΕ ΟΛΗ ΤΗ ΠΑΡΕΑ ΝΑ ΑΓΟΡΑΣΕΙ ΤΟ ΠΑΡΑΠΑΝΩ ΒΙΒΛΙΟ ΟΠΩΣ Κ ΤΟ "ΛΑΔΙ" ΤΗΣ ΜΥΡΣΙΝΗΣ ΛΑΜΠΡΑΚΗΣ ΓΕΥΣΕΙΣ Κ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ 5.000ΧΡΟΝΩΝ ΩΡΑΙΕΣ ΣΥΝΤΑΓΕΣ

ELENIKT

Αν θέλετε να σχολιάσετε αυτή τη δημοσίευση, πρέπει να εγγραφείτε πρώτα.
Μόνο οι εγγεγραμμένοι χρήστες μπορούν να γράψουν ένα σχόλιο.
Παρακαλώ συνδεθείτε ή εγγραφείτε.