Δυσκοιλιότητα - ας φροντίσουμε το έντερό μας

Διάγνωση

Επειδή η δυσκοιλιότητα είναι ένα σύμπτωμα που συχνά αγνοούν, δεν γνωρίζουν πώς να το αντιμετωπίζουν, θεωρείται «ταμπού» ή η ενημέρωση η οποία υπάρχει είναι αρκετά ελλιπής, ειδικότερα στην Ελλάδα, υπάρχουν κάποια κριτήρια τα οποία βοηθούν τον πάσχοντα να αναγνωρίσει το πρόβλημά του.

Συνήθως οι πάσχοντες πιστεύουν ότι έχουν πρόβλημα δυσκοιλιότητας εάν έχουν πολύ αραιά κένωση του εντέρου ή με προσπάθεια ή όταν τα κόπρανα τους είναι σκληρά ή μικρής ποσότητας ή έχουν επώδυνο κένωση ή όταν αισθάνονται πως το έντερό τους δεν έχει πλήρεις εκκενώσεις.

Επομένως ο ορισμός της δυσκοιλιότητας σχετίζεται με:

1. τη συχνότητας κένωσης του εντέρου
2. τη δυσχέρεια κατά την κένωση
3. το βάρος και τη σύσταση των κοπράνων

Ωστόσο, το κύριο στοιχείο για να χαρακτηριστεί ότι πάσχει κάποιος από δυσκοιλιότητα είναι να έχει λιγότερες από τρεις κενώσεις την εβδομάδα. Επιπλέον, με βάση τα κριτήρια της Ρώμης που έχουν οριστεί από την επιστημονική κοινότητα, ο πάσχον θα πρέπει να εμφανίζει τουλάχιστον 2 από τα παρακάτω συμπτώματα, τουλάχιστον για 3 μήνες στο ¼ των κενώσεων και η εμφάνισή τους να εντοπίζεται 6 μήνες πριν την τελική διάγνωση:

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΡΩΜΗΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΟΡΙΣΜΟ ΤΗΣ ΔΥΣΚΟΙΛΙΟΤΗΤΑΣ

1. Επίπονη αφόδευση
2. Σκληρά κόπρανα
3. Αίσθημα μη πλήρους κένωσης
4. Αίσθημα απόφραξης του ορθοπρωκτικού σωλήνα
5. Ανάγκη μηχανικής υποβοήθησης της κένωσης
6. Απουσία μαλακών κοπράνων
7. Απουσία επαρκών κριτηρίων για διάγνωση Συνδρόμου Ευερέθιστου Εντέρου

Ο παθογενετικός μηχανισμός της χρόνιας δυσκοιλιότητας είναι σχετικά πολύπλοκος και πολυπαραγοντικός.

*
Δευτεροπαθής δυσκοιλιότητα (ανατομικές βλάβες, νευρολογικές διαταραχές, μυοπάθειες, ενδοκρινικές & μεταβολικές ασθένειες, ψυχολογικές διαταραχές, σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, φαρμακευτική αγωγή με αντιόξινα, αντιχολινεργικά, αντικαταθλιπτικά, αποκλειστές διαύλων ασβεστίου, διουρητικά κ.α.)
*
Διαταραχές κινητικότητας παχέος εντέρου
o
Δυσκοιλιότητα βραδείας διάβασης (ελαττωμένος αριθμός ισχυρών προωθητικών συσπάσεων (εντερική αδράνεια) ή αυξημένη και ασυντόνιστη κινητική δραστηριότητα στο αριστερό κόλον )
o
Δυσλειτουργία του πυελικού εδάφους (ανικανότητα φυσιολογικής αφόδευσης από μυϊκή υπερτονία (πρωκτισμός), πυελικού εδάφους και εξ. σφιγκτήρα πρωκτού ή από μυϊκή υποτονία, με μεγαορθό και κάθοδο του πυελικού εδάφους
o
Ρόλος επίπονης αφόδευσης με κάθοδο του πυελικού εδάφους, μαιευτικής βλάβης του περινεικού νεύρου, σύνδρομο μονήρους έλκους, εγκολεασμός, ακράτεια κοπράνων
*
Συνδυασμός των παραπάνω

Στη συντριπτική πλειοψηφία των πασχόντων η δυσκοιλιότητα δεν οφείλεται σε κάποιο οργανικό αίτιο ούτε αποτελεί σύμπτωμα απειλητικό για τη ζωή του πάσχοντος.

Όμως, σε ένα ποσοστό 10-15% των ατόμων με δυσκοιλιότητα, αυτή μπορεί να οφείλεται σε κάποια οργανική βλάβη η οποία να προκαλεί στένωση του αυλού του παχέος εντέρου και για το λόγο αυτό να δυσχεραίνει την αποβολή των κοπράνων (ή και των αερίων ακόμη). Συνηθέστερο αίτιο για την μικρότερου ή μεγαλύτερου βαθμού στένωση του αυλού αποτελεί ο καρκίνος του παχέος εντέρου, σπανιότερα δε άλλες παθολογικές καταστάσεις (π.χ. μεγάλοι πολύποδες, εκκολπώματα, ειδικού τύπου φλεγμονές του παχέος ή και του λεπτού εντέρου κ.α.). Για την διαπίστωση τυχόν ύπαρξης κάποιου από τα ανωτέρω αίτια είναι προφανές ότι το πάσχον άτομο θα πρέπει να υποβληθεί στον ενδεικνυόμενο, ανάλογα με την περίπτωση, έλεγχο. Βασική εξέταση ελέγχου είναι η κολονοσκόπηση ή ακόμη και άλλες εξετάσεις που ο γιατρός θεωρεί αναγκαίες.

Γενικά, συνιστάται διερεύνηση για πιθανό οργανικό αίτιο δυσκοιλιότητας σε:

* Άτομα ηλικίας 50 ετών και άνω
* Πρόσφατη και με σχετικά απότομη έναρξη δυσκοιλιότητας
* Παρουσία αίματος στα κόπρανα
* Εμφάνιση συμπτωμάτων «συναγερμού» (αναιμία, ίκτερος, σημαντική απώλεια βάρους)

Εάν έχετε κάποιο από τα παραπάνω συμπτώματα πρέπει να συμβουλευτείτε αμέσως το γιατρό σας.

Πρέπει να τονίσουμε ότι μόνο ο γιατρός είναι ο αρμόδιος για να κάνει σωστή διάγνωση του προβλήματος και να κρίνει την σοβαρότητά του.

Συνέπειες

Οι συνέπειες της δυσκοιλιότητας είναι πολλές και διαφέρουν κατά περίπτωση. Σε κάθε περίπτωση όμως ταλαιπωρούν και ενοχλούν τον πάσχοντα.

Οι περισσότερες συνέπειες είναι επίπονες αλλά και ψυχοφθόρες με αποτέλεσμα να υποβαθμίζεται ολόκληρη η ποιότητα της ζωής των πασχόντων.

Από τα βασικότερα και πιο συνηθισμένα συμπτώματα του προβλήματος της δυσκοιλιότητας είναι:

* η στομαχική πίεση
* το αίσθημα φουσκώματος
* ο πόνος στην κοιλιακή χώρα
* η ναυτία
* οι κράμπες
* ο κολικός

Το πρόβλημα όμως δεν σταματάει εδώ, επεκτείνεται και σε ψυχολογικές συνέπειες, οι οποίες είναι εξίσου σημαντικές και δεν πρέπει να αγνοούνται:

* η κακή διάθεση
* η κούραση
* η μείωση της αποδοτικότητας και της ζωντάνιας
* και το άγχος για τις περεταίρω συνέπειες όταν το πρόβλημα παραμένει

είναι μερικά μόνο από τα προβλήματα που μπορεί να αντιμετωπίσει ο ασθενής. Παράλληλα, το αίσθημα που έχει ο πάσχοντας ότι κρύβει ένα μεγάλο μυστικό ή ότι δεν είναι «καθαρός», τον κάνουν να αισθάνεται άβολα και περίεργα απέναντι στον κοινωνικό του περίγυρο.

Αντιμετώπιση

Η ισορροπημένη διατροφή, η τακτική άσκηση και η μείωση του στρες μπορούν να βοηθήσουν στην πρόληψη της δυσκοιλιότητας.

Όταν όμως εμφανιστεί το πρόβλημα, συνιστάται η διάγνωση του γιατρού και η κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή.

Μόνον ο γιατρός μπορεί να διαγνώσει την αιτία του προβλήματος και να συμβουλεύσει για την αντιμετώπισή του.

Επικρατεί ευρέως η αντίληψη ότι διατροφή πλούσια σε φυτικές ίνες, μπορεί να είναι η καλύτερη αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας. Οι φυτικές ίνες έχουν την δυνατότητά να απορροφούν μεγάλες ποσότητες νερού, έτσι βοηθούν ώστε το περιεχόμενο του εντέρου να είναι μαλακό και να ωθείται προς τα έξω με μεγαλύτερη ευκολία.

Συνιστάται λοιπόν να ακολουθείται μια ισορροπημένη υγιεινή διατροφή η οποία να περιλαμβάνει και φυτικές ίνες. Όμως, αυτό δεν σημαίνει ότι κάποιο άτομο με σοβαρή δυσκοιλιότητα, θα ξεπεράσει το πρόβλημα καταναλώνοντας τροφές πλούσιες σε φυτικές ίνες. Η αυξημένη κατανάλωση αυτών των τροφών μπορεί μάλιστα σε μερικές περιπτώσεις σοβαρής δυσκοιλιότητας να επιδεινώσει τα συμπτώματα και να προκαλέσει πόνους στην κοιλιά και έντονο μετεωρισμό.

Η αυξημένη κατανάλωση υγρών, και ειδικά νερού, είναι σημαντική για έναν υγιεινό τρόπο ζωής και συνιστάται να την αυξάνουμε. Παρ' όλα αυτά, η αυξημένη λήψη υγρών δεν ανακουφίζει σημαντικά τη δυσκοιλιότητα, εκτός από τις περιπτώσεις δυσκοιλιότητας σε άτομα με έντονη αφυδάτωση.

Συνοπτικά, σύμφωνα με τις τελευταίες έρευνες δεν προκύπτει ότι η αύξηση πρόσληψης φυτικών ινών ή υγρών μπορούν να βοηθήσουν σημαντικά στην αντιμετώπιση της χρόνιας δυσκοιλιότητας.

Η σωματική άσκηση επίσης, αμβλύνει το πρόβλημα της δυσκοιλιότητας, γιατί διευκολύνει την κινητικότητα του εντέρου. Μέτριου βαθμού άσκηση μπορεί να συνεισφέρει σημαντικά στην πρόληψη και στην αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας. Αντιθέτως, πρόσφατες μελέτες αποδεικνύουν ότι η έντονη φυσική άσκηση ενοχοποιείται για μείωση του αριθμού και της έντασης των περισταλτικών κινήσεων του εντέρου -απαραίτητες για τη σωστή λειτουργία του εντέρου- ενώ όταν σταματά η άσκηση η λειτουργία του εντέρου ομαλοποιείται. Η αλήθεια στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι ότι μια μέτρια σωματική άσκηση (όπως το ποδήλατο και το τρέξιμο) μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη και στην αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας, όταν αυτή είναι ήπια, σε όλες τις ηλικίες και ιδιαίτερα στους ηλικιωμένους.

Σήμερα έχουμε στη διάθεσή μας φάρμακα δοκιμασμένα για την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητά τους πάνω από μισό αιώνα, τα οποία μας δίνουν τη δυνατότητα να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα έγκαιρα και με υψηλά ποσοστά επιτυχίας. Η έγκαιρη έναρξη χρήσης του κατάλληλου φαρμάκου σε αρχικό στάδιο της δυσκοιλιότητας μπορεί να προσφέρει πολύ σημαντική βοήθεια στην αντιμετώπισή του. Πρόσφατες μελέτες μάλιστα επισημαίνουν τη σημαντική βοήθεια που μπορεί να προσφέρει η φαρμακευτική ουσία δισακοδύλη, δραστικό συστατικό ιδιοσκευασμάτων που πωλούνται μόνο στα φαρμακεία, η οποία είναι δοκιμασμένη παγκόσμια ευρέως, για περισσότερα από 50 χρόνια και προσφέρει αποτελεσματική και προγραμματισμένη σε 6-10 ώρες ανακούφιση, προκαλώντας αύξηση της εντερικής κινητικότητας.

Η κατηγορία αυτών των φαρμάκων είναι από τις πιο δοκιμασμένες και αρκετά από τα φάρμακα αυτής της κατηγορίας θεωρούνται αρκετά ασφαλή για να χορηγούνται και χωρίς ιατρική συνταγή.

Παρότι στην αγορά διατίθεται ένας μεγάλος αριθμός υπακτικών, προς το παρόν δεν υπάρχει επαρκής εμπειρία όσον αφορά την συγκριτική μελέτη της αποτελεσματικότητάς τους. Η μόνη σχετική μελέτη κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχουν επαρκή τεκμήρια για την απόδειξη ότι οι φυτικές ίνες είναι περισσότερο ή λιγότερο αποτελεσματικές από τα διάφορα φαρμακευτικά σκευάσματα καθώς επίσης και ότι δεν μπορεί να τεκμηριωθεί ότι μια κατηγορία φαρμάκων είναι περισσότερο αποτελεσματική από μια άλλη.

Η παγκόσμια αγορά υπακτικών είναι 400 εκατομμύρια συσκευασίες το χρόνο με βάση το IMS (H IMS – International Marketing Statistics - είναι η μοναδική εταιρεία διεθνώς η οποία καταμετρά την κατανάλωση των φαρμακευτικών ιδιοσκευασμάτων στα φαρμακεία). Στην Ελλάδα η αντίστοιχη αγορά υπακτικών ανέρχεται σε 4 εκατομμύρια συσκευασίες το χρόνο. Τα περισσότερα υπακτικά φάρμακα χορηγούνται και χωρίς ιατρική συνταγή.

Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την καταπολέμηση της δυσκοιλιότητας, ανάλογα με τον τρόπο δράσης τους, διακρίνονται κυρίως στα αυξάνοντα τον όγκο των κοπράνων, τα μαλακτικά, τα διεγείροντα την εντερική κινητικότητα και τα αλατούχα και ωσμωτικώς δρώντα:

1. Aυξάνοντα τον όγκο των κοπράνων

Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται διάφοροι φυσικοί πολυσακχαρίτες, όπως το πίτουρο των σιτηρών και τα κολλοειδή υδρόφιλα από σπόρους ορισμένων φυτών (ψύλλιο) ή συνθετικοί (μεθυλοκυτταρίνη) που δρουν στο λεπτό και το παχύ έντερο. Θεωρούνται τα "αθωότερα" γιατί διεγείρουν την κινητικότητα του εντέρου με τον αυξημένο τους όγκο. Προτιμώνται για την καταπολέμηση της απλής δυσκοιλιότητας, π.χ. κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή και μετά τον τοκετό. Πρέπει να αποφεύγονται όταν υπάρχει υποψία εντερικής απόφραξης ή σε εντερική ατονία. Tο πλέον αποτελεσματικό είναι το πίτυρο σιτηρών και λαμβάνεται με τα γεύματα σε χυμούς φρούτων ή νερό. Tα υπόλοιπα προτιμώνται σε περιπτώσεις δυσανεξίας των αρρώστων στο πίτυρο σιτηρών.

Tο αποτέλεσμα εμφανίζεται 12-24 ώρες μετά τη λήψη τους.

2. Mαλακτικά των κοπράνων

Kύριος εκπρόσωπος της κατηγορίας αυτής είναι η παραφίνη ή παραφινέλαιο (paraffin liquid, mineral oil), ένα σύμπλοκο μίγμα κεκορεσμένων υδρογονανθράκων πετρελαϊκής προέλευσης.

Tο φάρμακο χορηγούμενο από το ορθό χαρακτηρίζεται από αμελητέα απορρόφηση. Aντιθέτως, σε χορήγηση από το στόμα μπορεί να απορροφηθεί μέχρι και 30%, ανευρισκόμενο στον εντερικό βλεννογόνο, τους επιχώριους λεμφαδένες, το ήπαρ και τον σπλήνα. Στο έντερο επαλείφει τα κόπρανα, εμποδίζοντας την επαναρρόφηση του ύδατος. Έτσι η αύξηση του όγκου των κοπράνων από την κατακράτηση ύδατος και η προκύπτουσα αύξηση της γλοιότητάς τους διευκολύνουν την αφόδευση. Προτιμάται κυρίως σε άτομα με αιμορροϊδοπάθειες ή άλλες επώδυνες καταστάσεις της πρωκτικής περιοχής.

Σε παρατεταμένη χορήγηση (άνω των 2 εβδομάδων) προκαλεί διαταραχή στην απορρόφηση των λιποδιαλυτών βιταμινών A, D, E και K. Mεγάλες δόσεις μπορεί να προκαλέσουν κνησμό του δακτυλίου και αιμορροϊδοπάθειες. Σε ηλικιωμένα, καταβεβλημένα ή με ψυχικές διαταραχές άτομα ή ακόμα και με δυσχέρεια στην κατάποση υπάρχει κίνδυνος εισρόφησης και πρόκλησης βαριάς λιπώδους πνευμονίας.

H έναρξη δράσης του εμφανίζεται συνήθως μετά 6-8 ώρες. Tο παραφινέλαιο μπορεί, ενδεχομένως, να συνδυασθεί και με άλλα υπακτικά-καθαρτικά, όπως το υδροξείδιο του μαγνησίου ή τα διεγερτικά της εντερικής κινητικότητας.

3. Διεγείροντα την εντερική κινητικότητα

Tα φάρμακα της κατηγορίας αυτής διεγείρουν την εντερική κινητικότητα, κυρίως του παχέος εντέρου και μειώνουν την απορρόφηση ύδατος και ηλεκτρολυτών. Σε αυτήν ανήκουν η δισακοδύλη, το καστορέλαιο, η σέννα και το πικοθεϊκό νάτριο.

H εμφάνιση του καθαρτικού τους αποτελέσματος ποικίλλει: της δισακοδύλης εμφανίζεται μετά 6-10 ώρες ή 30-60 λεπτά μετά τη χορήγησή της (από το στόμα ή το ορθό αντίστοιχα), του καστορελαίου μετά 2-8 ώρες, της σέννας μετά 8-12 ώρες και του πικοθειϊκού νατρίου μετά 10-14 ώρες.

Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται και τα διεγείροντα το παρασυμπαθητικό αντιχολινεστερασικά φάρμακα (νεοστιγμίνη, προστιγμίνη κ.λπ.). Σπανίως μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε ορισμένες μόνο περιπτώσεις παραλυτικού ειλεού (π.χ. μετεγχειρητικώς).

Τα διεγερτικά υπακτικά, που σημειωτέον χρησιμοποιούνται ευρύτατα και ορισμένα από αυτά (όπως η δισακοδύλη) για περισσότερα από 50 έτη, σε αντίθεση με ότι πιστευόταν έως πρόσφατα, δεν προκαλούν ανοχή, δηλαδή δεν απαιτούνται ολοένα και μεγαλύτερες δόσεις για την επίτευξη του ίδιου θεραπευτικού αποτελέσματος. Στην πραγματικότητα η ανοχή είναι ασυνήθιστη στην πλειοψηφία των χρηστών τέτοιων φαρμακευτικών σκευασμάτων. Πιθανότητα ανάπτυξης ανοχής υπάρχει μόνο σε πολύ σοβαρές περιπτώσεις δυσκοιλιότητας.

Επίσης τα διεγερτικά υπακτικά δεν προκαλούν εθισμό και σωματική εξάρτηση των ασθενών. Στην πραγματικότητα, μόνο ψυχιατρικοί ασθενείς έχει παρατηρηθεί ότι μπορεί να κάνουν υπερβολική χρήση αυτών των φαρμάκων.

Τα υπακτικά διεγερτικά, σε αντίθεση με ότι πιστευόταν έως πολύ πρόσφατα, δεν προκαλούν βλάβη της νεύρωσης του εντέρου ή του μυϊκού χιτώνα του εντερικού τοιχώματος.

Οι ανθρακινόνες προκαλούν πρόσκαιρη και άνευ κλινικής σημασίας μελάνωση του εντέρου.

4. Aλατούχα και ωσμωτικώς δρώντα

Στην κατηγορία αυτή υπάγονται τα άλατα του μαγνησίου, διάφορα τρυγικά άλατα και ορισμένοι ημισυνθετικοί πολυσακχαρίτες (λακτουλόζη και λακτιτόλη).

Tα αλατούχα καθαρτικά χρησιμοποιούνται σε περιπτώσεις, που απαιτείται ταχεία κένωση του εντέρου για διαγνωστικούς ή θεραπευτικούς σκοπούς. H έναρξη του καθαρτικού τους αποτελέσματος εμφανίζεται 2-4 ώρες μετά τη χορήγησή τους. H τελευταία θα πρέπει να συνοδεύεται από ικανή λήψη υγρών. Tα άλατα του μαγνησίου αντενδείκνυνται σε νεφρική ανεπάρκεια.

H λακτουλόζη πρακτικώς δεν απορροφάται από τον γαστρεντερικό σωλήνα. Στο έντερο διασπάται από ορισμένα βακτηρίδια σε διάφορα οξέα και διοξείδιο του άνθρακα, τα οποία οξινοποιούν το εντερικό περιεχόμενο και αυξάνουν την ωσμωτική του πίεση με αποτέλεσμα την αύξηση του κατακρατούμενου ύδατος. Tο όξινο pH επιπλέον διευκολύνει τη δέσμευση της αμμωνίας του αίματος, ιδιότητα που βρίσκει εφαρμογή στην αντιμετώπιση της ηπατικής εγκεφαλοπάθειας. H έναρξη δράσης της εμφανίζεται 24-48 ώρες μετά τη χορήγησή της. Σε διαβητικούς θα πρέπει να χορηγείται με προσοχή λόγω της ικανής περιεκτικότητας απορροφήσιμων σακχάρων.

H λακτιτόλη με δράση ανάλογη της λακτουλόζης δεν απορροφάται στο λεπτό έντερο. Στο παχύ διασπάται από διάφορα βακτηρίδια σε οξεικό, προπιονικό και βουτυρικό οξύ. Έτσι μειώνεται το pH, ενισχύεται η κινητικότητα του εντερικού τοιχώματος και η έκκριση υγρών με παράλληλη δέσμευση της αμμωνίας του αίματος.

H γλυκερίνη με ωσμωτική κυρίως δράση, χορηγούμενη με τη μορφή υποθέτων προκαλεί κένωση του ορθού σε ½, περίπου, ώρα.

Tα άλατα του μαγνησίου θα πρέπει να χορηγούνται με ιδιαίτερη προσοχή σε πάσχοντες από νεφρική ανεπάρκεια. Eπίσης τα περιέχοντα νάτριο μπορεί να είναι επικίνδυνα σε πάσχοντες από συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια, ενώ τα φωσφορικά άλατα μπορεί να μειώσουν το ασβέστιο του αίματος.

Πηγή dyskoiliotita.gr